پرسشها و پاسخها، ص: 439

طبيعی و مرگ معلّق يا زود رس اگر تمام شرايط برای بقای انسان جمع گردد و موانع برطرف شود ساختمان بدن او و استعداد او ايجاب می كند كه مدّتی طولانی- هر چند اين مدّت بالاخره پايان و حدّی دارد- عمر كند امّا ممكن است بر اثر سوء تغذيه يا مبتلا شدن به اعتيادهای مختلفی و يا دست زدن به خودكشی يا ارتكاب گناهان خيلی زودتر از آن مدّت بميرد.

مرگ را در صورت اوّل اجل حتمی و در صورت دوّم اجل غير حتمی می نامند.

عرفا تقسيم خاصّی برای مرگ دارند:

الف: مرگ لعنت (مرگ كافران).

ب: مرگ حسرت (مرگ گنهكاران).

ج: مرگ كرامت (مرگ مؤمنان).

د: مرگ مشاهدات (مرگ پيامبران)

اما در مورد موت أبيض و احمر روايتی از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمودند:

«قُدّامَ القائم عليه السلام مَوْتان موتُ احمر وموتُ أبيض حتّی يَذْهَبَ مِن كلِّ سبعةٍ خمسَةٌ فَالْمَوْتُ الأَحْمَرُ السّيفُ والْمَوْتُ الأَبْيَضُ الطاعون» «1».

«پيش از قيام قائم عليه السلام دو مرگ و مير عمومی رخ می دهد يكی مرگ سرخ و ديگر مرگ سپيد تا جايی كه از هر هفت نفر پنج تن برود. مرگ

______________________________
(1) كمال الدّين و تمام النّعمه: 2/ 564، باب 57، حديث 27؛ بحار الانوار: 52/ 207، باب 25، حديث 42.