توبه، ص: 9

است، نه محل طلوع رحيميت؛ نه محلّ طلوع حكمت است، نه محلّ طلوع لطف؛ نه محلّ طلوع مهر است، نه محلّ طلوع رزاقيت؛ نه محلّ طلوع ربوبيت.

اميرمؤمنان (ع) اين قلب مرده را در سينه هر كس ديد، چنين توصيف نمود: «فَالصُّورَهُ صُورَهُ إِنْسَانٍ وَ الْقَلْبُ قَلْبُ حَيَوَان ». «1» قيافه، قيافه آدميزاد است و قلب، قلب حيوان؛ يعنی دل، دلِ شتر، گاو، الاغ، سگ و گرگ است. اين دل مردگی، خسارت «گناه» است.

«توبه»؛ يعنی به سوی عزت رفتن. «توبه»؛ يعنی رفتن به سوی اين كه صلاح از دست رفته را برگرداند. «توبه»؛ يعنی مرده را زنده كردن. اين، عظمت توبه بوده و در ماه رمضان، اين توبه از يازده ماه ديگر راحت تر رخ نشان می دهد؛ آسان تر رخ نشان می دهد. بعد هم مردم، از مرد و زن، پير و جوان، عالم و عامی، بايد بدانند كه «گناه»

______________________________
(1) 1. نهج البلاغه، خطبه 85.