کثرت آیات قرآن در رابطه با زبان و عملکرد این عضو بسیار حساس ، نشانگر عظمت و بزرگى و موقعیت و موقف این پاره گوشت است .زبان ، یا عامل نجات یا موجب هلاکت انسان در دنیا و آخرت است .زبان ، آرام کننده ى خانواده و اجتماع ، و برهم زننده ى آرامش اهل و عیال و ملت است .زبان ، اصلاح گر و افسادگر ، و حافظ آبروى مردم و اسرار آنها ، یا بر باد دهنده ى آبروى انسانها و فاش کننده ى اسرار آنهاست .قرآن از تمام مردم به خصوص اهل ایمان دعوت مى کند که با مردم جز گفتار نیک نداشته باشند .علاوه بر آیات قرآن درباره ى زبان ، روایات بسیار مهمى نیز در رابطه با این عضو از پیامبر و امامان معصوم رسیده ، که شاید مجموعه ى آن روایات که در کتب حدیث پراکنده است اگر یک جا گردآورى گردد به اندازه ى یک کتاب قطور شود .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرمایند :اِذا اَصْبَحَ ابْنُ آدَمَ اَصْبَحَتِ الاَْعْضاءُ کُلُّها تَسْتَکْفِى اللِّسانَ ، اَىْ تَقولُ : اِتَّقِ اللهَ فِینَا ، فَاِنَّکَ اِنِ اسْتَقَمْتَ اسْتَقَمْنا ، وَاِنِ اعْوَجَجْتَ اعْوَجَجْنا .
زمانى که فرزند آدم شب را به روز آورد ، تمام اعضاى بدن او هم شب را به روز مى آورند ، تمام اعضا به زبان مى گویند : درباره ى ما تقواى الهى را رعایت کن ، چرا که اگر تو مستقیم باشى ما هم مستقیم خواهیم بود ، و اگر تو کژ باشى ما هم مبتلا به کژى خواهیم شد .امیرالمومنین (علیه السلام) مى فرمایند :اَللِّسانُ میزانُ الاِْنْسان . زبان ترازوى انسان است . ( یعنى هر انسانى از نظر قدر و منزلت و پستى و خوارى با وضع زبانش سنجیده مى شود . )رسول حق مى فرمایند :
یعَذِّبُ اللهُ اللِّسانَ بِعَذاب لاَ یُعَذِّبُ بِهِ شَیْئاً مِنَ الْجَوارِحِ فَیَقولُ : یا رَبِّ عَذَّبْتَنِى بِعَذاب لَمْ تُعَذِّبْ بِهِ شَیْئاً مِنَ الْجَوارِحِ ، فَیُقالُ لَهُ : خَرَجَتْ مِنْکَ کَلِمَهٌ فَبَلَغَتْ مَشارِقَ الاَْرْضِ وَمَغارِبَها فَسُفِکَ بِهَا الدَّمُ الْحَرامُ ، وَانْتُهِبَ بِهِ الْمالُ الْحَرامُ ، وَانْتُهِکَ بِهِ الْفَرْجُ الْحَرامُ .
خداوند زبان را به عذابى دچار کند که چیزى از جوارح را به آن صورت عذاب نکند ، مى گوید : خداوندا ! به عذابى مبتلا کردى که چیزى از جوارح را این چنین دچار عذاب ننمودى ، به او گفته مى شود : کلمه اى از تو درآمد ، به مشرقها و مغربهاى زمین رسید ، به سبب آن کلمه خون محترمى ریخته شد ، و مال محترمى به غارت رفت ، و آبروى محترمى ریخته شد !حضرت على (علیه السلام) فرمودند :کَمْ مِنْ اِنْسان اَهْلَکَهُ لِسانٌ . چه بسا انسانى که زبان او را هلاک کرد !در هر صورت شب و روز هرکس ، و در هر موضوعى اندیشه لازم است ، و توجه به حضرت حق و قیامت واجب است ، مباد که زبان ، انسان را دچار گناهانى کند که توبه از آن مشکل و جبران خسارتش محال باشد .امام صادق (علیه السلام) مى فرمایند : با مومن و مخالف ، سخن به نیکى و خوبى بگویید ، گفتارتان با تمام مردم جز گفتار نیک و پسندیده و منطقى نباشد .با مردم مومن باید با گشاده رویى و نشاط و انبساط سخن گفت آن هم سخن به نیکى و خوبى ، و با مخالفان باید به گونه اى حرف زد که سبب جذب آنان به ایمان گردد ، و اگر زمینه ى جذب وجود نداشته باشد انسان و سایر برادران مومنش از شر او در امان روند ، سپس حضرت فرمودند : مداراى با دشمنان خدا برترین صدقه ى انسان به خودش و برادران ایمانى اش مى باشد .از حضرت باقر (علیه السلام) در توضیح آیه ى شریفه ى : ( وَقولوا لِلنّاس حُسناً ) روایت شده : با مردم به نیکوترین گفتارى که دوست دارید به شما گفته شود سخن بگویید چرا که خداوند نسبت به افرادى که در گفتارشان نسبت به اهل ایمان و مردم محترم ، لعنت و بدگویى و طعنه و ناسزاست و در کلامشان اصرار بى جاست بغض و کینه دارد ، و دوستدار مردم باحیا و بردبار و ضعیف و پارسا پیشه است .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمودند :کَلامُ ابْنِ آدَمَ کُلُّهُ عَلَیْهِ لاَ لَهُ اِلاَّ اَمْرٌ بِالْمَعْروفِ ، وَنَهْىٌ عَنِ الْمُنْکَرِ ، اَوْ ذِکْرُ اللهِ . همه ى سخن فرزند آدم به زیان اوست نه به سودش ، مگر امر به معروف و نهى از منکر و ذکر خدا .بر اساس آیه ى 83 سوره ى بقره که شرح آن در سطور گذشته آمد ، احسان به پدر و مادر ، و اقوام و ایتام و مساکین و گفتار نیک و قول حسن و سخن خوب با تمام مردم ، از زیباییهاى معنوى است و تائب از گناه ، به خصوص گناهان کبیره براى تکمیل توبه و اصلاح عمل و گفتار باید لزوماً پاى بند به این آیه ى شریفه شود ، و مسایل بسیار مهمى که در آیه مطرح است با شور و نشاط به اجرا بگذارد تا وجودش از امور زشت شسته و پاک شود ، و عمل و اخلاق و گفتارش به عرصه ى صلاح و اصلاح درآید .
برگرفته از کتاب توبه آغوش رحمت
