انصاف

انصاف دادن به مردم که از زیباترین خصلت هاى اخلاقى است از نظر لغت به معناى عدالت ورزى و اجراى قسط و اقرار به حقوق مردم و اداى آنهاست و این که هر خیرى را که براى خود مى خواهم براى دیگران هم بخواهم و هر زیان و ضررى که براى خود نمى پسندم براى دیگران هم نپسندم .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرماید :اعدَلُ النّاسِ مَن رَضِىَ لِلنّاسِ مَا یَرْضَى لِنَفْسِهِ وَکَرِهَ لَهُم مَا یَکْرَهُ لِنَفْسِهِ(3) . با انصاف ترین مردم کسى است که آنچه را براى خود مى پسندد براى همه ى مردم هم بپسندد و هرچه را براى خود نمى پسندد براى مردم هم نپسندد .و نیز آن حضرت فرمود :مَن وَاسَى الفَقِیرَ وَانصَفَ النَّاسَ مِن نَفْسِهِ فَذَلِکَ المُومِنُ حَقّاً(4) .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ غرر الحکم : 434 ، البشر و فوائده ، حدیث 9933 ; هدایه العلم : 78 .
2 ـ غرر الحکم : 434 ، البشر و فوائده ، حدیث 9938 .
3 ـ من لا یحضره الفقیه : 4 / 394 ، من الفاظ رسول الله ( ص ) ، حدیث 5840 ; بحار الانوار : 72 / 25 ، باب 35 ، حدیث اول .
4 ـ کافى : 2 / 147 ، باب الانصاف و العدل ، حدیث 17 ; خصال : 1 / 47 ، حدیث 48 .
کسى که با مال خود به تهیدست کمک کند و از سوى خود به همه ى مردم انصاف دهد مومن حقیقى است .حضرت على (علیه السلام) به محمد بن ابوبکر که از طرف آن حضرت استاندار مصر بود نوشت :احِبّ لعامّه رَعِیّتک مَا تُحِبُّ لِنَفسِک وَاهل بَیتِک ، وَاکرِه لَهُم مَا تَکرَهُ لِنَفسِک وَاهلِ بَیتِک(1) . آنچه را براى خود و خانواده ات دوست دارى براى همه ى افراد تحت حکومتت دوست بدار و آنچه را براى خود و خانواده ات دوست ندارى براى آنان هم دوست نداشته باش .امام صادق (علیه السلام) به حذّاء که از اصحابشان بود فرمود :الا اخبِرُکَ بِاشَدِّ مَا افْتَرَضَ اللهُ عَلَى خَلقِهِ ؟ انصافُ النّاسِ مِن انفُسِهِم ، مُوَاسَاهُ الاخوَانِ فِى اللهِ عَزَّ وجَلَّ وَذِکرُ اللهِ عَلى کُلِّ حَال ، فَانْ عَرَضْتَ لَهُ طَاعهُ اللهِ عَمِلَ بِها وَان عَرَضْتَ لَهُ مَعصِیَهٌ تَرَکَها(2) . آیا تو را به قوى ترین امورى که خدا بر مردم واجب نموده خبر دهم ؟ انصاف دهى به همه ى مردم از سوى خودشان ، و کمک دادن به برادران دینى با مالشان و یاد خدا در همه حال ، پس اگر طاعتى به آنان روى آورد به آن عمل کنند و اگر گناهى به آنان عرضه شد آن را ترک کنند .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود :السَّابِقونَ الَى ظِلِّ العَرشِ طُوبَى لَهُم . قِیلَ : یَا رَسولَ اللهِ ! وَمَن هُم ؟ فَقَالَ : الَّذِین یَقبَلُونَ الحَقَّ اذا سَمِعُوهُ ، وَیَبْذُلونَه اذا سُئِلُوهُ ، وَیَحکُمُونَ لِلنَّاسِ کَحُکمِهِم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ امالى طوسى : 29 ، المجلس الاول ; بحار الانوار : 101 / 276 ، باب 4 ، حدیث 3 .
2 ـ امالى طوسى : 88 ، المجلس الثالث ، حدیث 135 ; بحار الانوار : 90 / 152 ، باب 1 ، حدیث 9 .
لاِنفُسِهِم ، هُمُ السَّابِقون الَى ظِلِّ العَرْشِ(1) . خوشا به حال پیشى گیرندگان به سوى سایه ى عرش . گفتند : اى پیامبر خدا آنان کیانند ؟ فرمود : کسانى که وقتى حق را مى شنوند مى پذیرند و زمانى که حق را از آنان مى طلبند عاشقانه در اختیار خواهندگان مى گذارند و همانند داورىِ نسبت به خود در حق همه ى مردم داورى مى کنند ، اینان پیشى گیرندگان به سوى سایه ى عرشند .