انفاق

قرآن مجید و روایات به طور مکرر از انسان خواسته اند که بخشى از مال خود را براى حلّ مشکل تهیدستان و کارهاى خیر و امور عام المنفعه هزینه کنند ، گرچه خود هنگام انفاق در مضیقه ى مالى و فشار مادى قرار داشته باشند !!راستى ، انفاق چه خصلت باارزشى است که معارف الهیه انسان را گرچه تنگدست باشد به انجام آن دعوت کرده اند .ممکن است تنگدست بگوید حکم پرارزش انفاق شامل حال من نمى شود ; زیرا چراغى که به خانه رواست به مسجد حرام است .ولى اسلام این توجیه را که انسان را از یکى از بهترین خصلت ها و از پى آن از پاداش هاى عظیم الهى محروم مى کند نمى پذیرد . اسلام انفاق تنگدست را به اندازه ى شان مادى او از وى خواسته است .در کتاب هاى قدیمى نقل شده : هنگامى که نمرودیان براى سوزاندن ابراهیم آتش فراوانى افروخته بودند ، جبرئیل زنبورى را دید که به سوى آن آتش مى رود تا آب بسیار اندکى که با دهانش حمل مى کند روى آن آتش بریزد . به او گفت : مگر ممکن است این آب بسیار اندک این آتش فراوان را خاموش کند ؟ زنبور گفت : من هم به اندازه ى ظرفیتم وظیفه دارم به خاموش کردن این آتش کمک کنم ، کوچکى من و حجم غیرقابل توجه دهان من باعث نمى شود که من وظیفه ى الهى خود را ترک کنم ، بر من هم لازم است در این دستگاه الهى به اندازه ى توان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ کافى : 2 / 103 ، باب حسن البشر ، حدیث 2 ; بحار الانوار : 71 / 169 ، باب 10 ، حدیث 37 .
و قدرتم به یارى ابراهیم بشتابم !بى تردید اگر چند نفر تنگدست پول اندک خود را که فرض کنید با روى هم گذاشتن آن مجموعاً ده هزار تومان مى شود به تهیدستى بپردازند ، یقیناً گوشه اى از مشکل او را حل مى کند ، پول نسخه ى بیمار او را تامین مى نماید یا کفشى براى فرزندش تهیه مى شود ، یا با آن ورقه ى آب و برقى را مى پردازد و یا . . .  .بنابراین تنگدستان هم باید در کنار مومنانى که گشایش مالى دارند و پیوسته در کار خیر شرکت مى کنند ، به اندازه ى شان مادى خود گرچه یک درهم باشد ، گرچه یک متر پارچه باشد ، گرچه یک عدد خرما باشد ، شرکت کنند تا حضرت محبوب آنان را نیز جزء انفاق کنندگان ثبت کند و در قیامت به پاداش عظیم و اجر کریم و ثواب بى نهایت برساند .( آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَاَنفَقُوا لَهُمْ اَجْرٌ کَبِیرٌ )(1) . به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و از مال و ثروتى که شما را در تصرف و هزینه کردنش جانشین خود قرار داده ام انفاق کنید و کسانى از شما که ایمان آورده اند و انفاق کرده اند داراى پاداش بزرگ هستند .انفاق مال براى حل مشکل آبروداران و انجام امور خیر از قبیل مسجد ، مدرسه ، حمام ، پل ، راه سازى ، غرس درخت براى بهرهورى عموم مردم ، درمانگاه ، بیمارستان ، نشر معارف اسلامى عبادت و طاعت خداست .امیرالمومنین (علیه السلام) مى فرماید :انّ انفاقَ هَذَا المالِ فى طاعَهِ اللهِ اعظَمُ نِعمَه ، وَانّ انفاقَه فى مَعاصِیهِ اعظَمُ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ حدید ( 57 ) : 7 . مِحنه(1) .بى تردید انفاق مال در طاعت خدا بزرگ ترین نعمت ، و هزینه کردنش در معاصى بزرگ ترین مصیبت است .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود :ارضُ القِیامَهِ نارٌ مَا خَلاَ ظِلَّ المُومِنِ : فَانَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ(2) . زمین قیامت یک پارچه آتش است ، مگر سایبان مومن ، زیرا صدقه ى مومن او را در سایه ى خود مى پوشاند .امام صادق (علیه السلام) مى فرماید :مَلعونٌ مَلعونٌ مَن وَهَبَ اللهُ لَهُ مَالاً فَلمْ یَتَصَدَّقْ مِنهُ بِشَىء(3) . ملعون است ، ملعون است کسى که خدا مالى به او بخشیده و او چیزى از آن را صدقه نداده است .و نیز آن حضرت فرمود :انفِقْ وَایْقِنْ بِالخَلَفِ(4) . از مال خود در راه خدا هزینه کن و یقین داشته باش که آنچه را هزینه کرده اى جایگزین دارد .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود :
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ غرر الحکم : 376 ، حدیث 8463 .
2 ـ کافى : 4 / 3 ، باب فضل الصدقه ، حدیث 6 ; ثواب الاعمال : 140 ; بحار الانوار : 7 / 291 ، باب 15 ، حدیث 2 .
3 ـ وسائل الشیعه : 16 / 280 ، باب 41 ، حدیث 21555 ; بحار الانوار : 93 / 133 ، باب 14 ، حدیث 67 .
4 ـ جامع الاخبار : 178 ، الفصل الحادى و الاربعون ; بحار الانوار : 93 / 130 ، باب 14 ، حدیث 57 .
مَن مَنَعَ مَالَهُ مِن الاخْیَارِ اختِیاراً صَرَفَ اللهُ مَالَهُ الَى الاشرَارِ اضطِراراً(1) . کسى که مالش را به اختیار خود از هزینه کردن براى خوبان منع کند ، خدا مالش را به ناچار مصرف بدان خواهد کرد .حضرت سجاد (علیه السلام) فرمود :انَّ مِن اخْلاقِ المُومِنِ الانفاقُ عَلَى قَدْرِ الاقْتَارِ(2) . بى تردید از خصلت هاى مومن هزینه کردن مال در حدّ تنگدستى است .این نکته ى بسیار مهم را نیز نباید از یاد برد که عمل به آیات انفاق و روایات مربوط به آن در صورتى براى انسان میسّر است که از بیمارى خطرناک بخل سالم باشد ; زیرا این خصلت نکوهیده و خطرناک براى باطن انسان هم چون ترمز شدیدى است که نمى گذارد انسان یک قدم به سوى عمل به آیات کتاب خدا و فرهنگ اهل بیت بردارد و در نتیجه به خاطر تعطیل آیات خدا و فرمان هاى اهل بیت در زندگى اش دچار عذاب قیامت خواهد شد !امیرالمومنین (علیه السلام) در این زمینه مى فرماید :البُخلُ یَکسِبُ العارَ وَیُدخِلُ النَّارَ(3) . بخل براى انسان کسب عار و ننگ مى کند و او را وارد آتش دوزخ مى نماید .