عدم پذيرش عذر جاهل در قيامت‏

یكى از دادگاه هاى قيامت براى همين منظور برپا مى شود و قاضى اين دادگاه پروردگار عالم است كه از جاهل مى پرسد: چرا بر اساس اصول ارايه شده، زندگى نكردى؟ جواب مى دهد: نمى دانستم. خيال مى كند كه اگر به پروردگار بگويد نمى دانستم، خدا نيز سريع مى گويد: پس معذور هستى و اكنون كه به خاطر نفهمى، نادانى و آگاه نبودن، از همه ارزش ها دست خالى هستى، مى گويم: ملائكه رحمتم بيايند و تو را با احترام به بهشت ببرند. ولى اين طور نيست، چون بهشت فقط جاى عاقلان و آگاهان است.
نه آيه اى و نه روايتى داريم كه به ما بگويند: جاهلان در محضر مبارك حضرت حق معذورند و در پيشگاه او راه دارند. بلكه شما در آيات قرآن، خيلى ساده مى توانيد بهشتيان را شناسايى كنيد. در آيات اوايل سوره مباركه رعد، نزديك به شش آيه را ملاحظه مى كنيد كه با اين مفهوم شروع مى شود: «أَفَمَن يَعْلَمُ أَنَّمَآ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى »  آيا آن انسانى كه آگاه، دانا و بينا شده و با نيروى دانايى، بينايى، آگاهى و علم خود، آنچه بر تو- پيغمبر صلى الله عليه و آله- نازل شده است، لمس كرده كه حق است، مانند كسى است كه كور دل، نفهم، جاهل و نابينا مانده است؟ آن كسى كه در دنيا نرفته ياد بگيرد، بفهمد، عالم شود و با دانايى حق را بفهمد، در اصطلاح پروردگار عالم «أعمى»، يعنى كور است. در سوره طه مى فرمايد: «وَ مَن كَانَ فِى هذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِى الْأَخِرَةِ أَعْمَى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا»  آن كسى كه در دنيا كوردل، نابيناى باطنى، بى بصيرت، بى علم و بى آگاهى است، در قيامت نيز به همان شكل وارد مى شود. چنانچه در دنيا از لمس حق محروم بود، در آخرت نيز از لمس هر چه حق است، محروم است.
پس نمى گويند: چون نمى دانستى، نفهميدى و ياد نگرفتى، به بهشت برو، بلكه در محاكمه اى كه مى شود به او مى گويند: چرا نرفتى آگاه شوى؟ ما كه تمام ابزار آگاه شدن را به تو داده بوديم. هم ابزار متصل مانند چشم، گوش و عقل و هم ابزار منفصل مانند انبيا و ائمه عليهم السلام، قرآن و علماى ربانى كه ياران عقل هستند و با دشمن خطرناك جهل مبارزه كردند. چرا نرفتى بفهمى؟ جوابى ندارد بدهد. «لا فَقرَ أشدُّ مِن الجَهل وَ لا مالَ أعوَدُ مِن العَقل» على جان! تهيدستى و فقرى سخت تر و شديدتر از نادانى نيست و ثروتى سودمندتر از خردمندى و عقل در اين عالم وجود ندارد.