عدم پذيرش عذر جاهل در قيامت‏

یكى از دادگاه‏هاى قيامت براى همين منظور برپا مى‏شود و قاضى اين دادگاه پروردگار عالم است كه از جاهل مى‏پرسد: چرا بر اساس اصول ارايه شده، زندگى نكردى؟ جواب مى‏دهد: نمى‏دانستم. خيال مى‏كند كه اگر به پروردگار بگويد نمى‏دانستم، خدا نيز سريع مى‏گويد: پس معذور هستى و اكنون كه به خاطر نفهمى، نادانى و آگاه نبودن، از همه ارزش‏ها دست خالى هستى، مى‏گويم: ملائكه رحمتم بيايند و تو را با احترام به بهشت ببرند. ولى اين طور نيست، چون بهشت فقط جاى عاقلان و آگاهان است.
نه آيه‏اى و نه روايتى داريم كه به ما بگويند: جاهلان در محضر مبارك حضرت حق معذورند و در پيشگاه او راه دارند. بلكه شما در آيات قرآن، خيلى ساده مى‏توانيد بهشتيان را شناسايى كنيد. در آيات اوايل سوره مباركه رعد، نزديك به شش آيه را ملاحظه مى‏كنيد كه با اين مفهوم شروع مى‏شود: «أَفَمَن يَعْلَمُ أَنَّمَآ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى‏»  آيا آن انسانى كه آگاه، دانا و بينا شده و با نيروى دانايى، بينايى، آگاهى و علم خود، آنچه بر تو- پيغمبر صلى الله عليه و آله- نازل شده است، لمس كرده كه حق است، مانند كسى است كه كور دل، نفهم، جاهل و نابينا مانده است؟ آن كسى كه در دنيا نرفته ياد بگيرد، بفهمد، عالم شود و با دانايى حق را بفهمد، در اصطلاح پروردگار عالم‏ «أعمى»، يعنى كور است. در سوره طه مى‏فرمايد: «وَ مَن كَانَ فِى هذِهِ‏أَعْمَى‏ فَهُوَ فِى الْأَخِرَةِ أَعْمَى‏ وَ أَضَلُّ سَبِيلًا»  آن كسى كه در دنيا كوردل، نابيناى باطنى، بى‏بصيرت، بى‏علم و بى‏آگاهى است، در قيامت نيز به همان شكل وارد مى‏شود. چنانچه در دنيا از لمس حق محروم بود، در آخرت نيز از لمس هر چه حق است، محروم است.
پس نمى‏گويند: چون نمى‏دانستى، نفهميدى و ياد نگرفتى، به بهشت برو، بلكه در محاكمه‏اى كه مى‏شود به او مى‏گويند: چرا نرفتى آگاه شوى؟ ما كه تمام ابزار آگاه شدن را به تو داده بوديم. هم ابزار متصل مانند چشم، گوش و عقل و هم ابزار منفصل مانند انبيا و ائمه عليهم السلام، قرآن و علماى ربانى كه ياران عقل هستند و با دشمن خطرناك جهل مبارزه كردند. چرا نرفتى بفهمى؟ جوابى ندارد بدهد. «لا فَقرَ أشدُّ مِن الجَهل وَ لا مالَ أعوَدُ مِن العَقل» على جان! تهيدستى و فقرى سخت‏تر و شديدتر از نادانى نيست و ثروتى سودمندتر از خردمندى و عقل در اين عالم وجود ندارد.