پیامبران الهی و نماز

حضرت ادريس عليه السلام و نماز

امام صادق عليه السلام مى فرمايد:

به وقت ورود به شهر كوفه از مسجد سهله ديدن كن و در آن جايگاه با عظمت،

نماز بگزار و حل مشكلات دينى و دنيوى خود را از خداى مهربان بطلب.

مسجد سهله خانه ادريس است، پيامبرى كه در آنجا به پيشه خياطى مشغول بود و نمازش را در آن جايگاه اقامه مى كرد.

آرى، كسى كه در آنجا دست نياز به سوى بى نياز بردارد، بى جواب نمى ماند و در قيامت در جنب حضرت ادريس از مقام بلندى برخوردار خواهد بود و به خاطر عبادت و نيازمندى در آن محل مقدس از رنج دنيا و شر دشمنان، در پناه حق قرار خواهد گرفت «1».

ادريس از قديمى ترين پيامبران خداست و مفسر بزرگ قرآن مرحوم طبرسى او را جدّ پدرى نوح مى داند «2».

حضرت نوح عليه السلام و نماز

امام محمد باقر عليه السلام مى فرمايد:

پرستش خداوند بزرگ و اخلاص به پيشگاه او و بى همتا دانستن حضرت حق كه خداوند فطرت مردم را بر آن قرار داده، اصول آيين نوح را تشكيل مى داد و پروردگار مهربان از نوح و همه انبيا پيمان گرفت كه او را فرمان ببرند و از شرك دورى جويند و خداوند عزيز، حضرت نوح را به نماز و امر به معروف و نهى از منكر و رعايت حلال و حرام دعوت كرد.

حضرت ابراهيم عليه السلام و نماز

ابراهيم خليل كه از او به عنوان قهرمان توحيد و پيامبر بت شكن ياد مى شود، به فرمان الهى، هاجر و اسماعيل را حركت داد و به دلالت حضرت حق راه پيمود، تا به جايگاه كعبه رسيد؛ آن طفل شيرخوار و مادرش را بنا به خواست خدا، در آن سرزمين بى آب و علف با مختصرى طعام و پيمانه اى از آب پياده كرد.

سپس از همسر مهربان خود خداحافظى كرد و اراده باز گشت نمود؛ در اين وقت، هاجر دامن ابراهيم را گرفت و عرضه داشت: چرا مى روى و به كجا مى روى و به كجا خواهى رفت؟ ما را در اين دشت هولناك و زمين بى آب و علف به كه وامى گذارى؟!

ابراهيم، زارى هاجر را نديده گرفت و با آرامشى كه خاص مردان خداست به هاجر گفت: اين كه تو و اين طفل گرسنه را در اين بيابان مى گذارم، فرمان خداست.

هاجر چون اين آهنگ گرم و دلپذير را شنيد به جاى خويش بازگشت و در برابر حكم حكيمانه حق تسليم شد و پيش خود گفت: اگر ماندن من با اين كودك در اين بيابان وحشت زا فرمان خداست، باك ندارم؛ زيرا او حافظ و نگهبان من و كودك من است.

ابراهيم بازگشت و فراق فرزند- كه تنها چراغ زندگى او بود- قلبش را سخت مى فشرد، اما ايمان به خداوند او را از آن منطقه با كمال اطمينان دور مى ساخت و در حالى كه مركب به جلو مى راند، دست به سوى حق برداشت و فرمود:

[رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ]:

پروردگارا! من برخى از فرزندانم را در درّه اى بى كشت و زرع نزد خانه محترمت سكونت دادم؛ پروردگارا! براى اين كه نماز را بر پا دارند.

و نيز حضرت ابراهيم به حضرت حق عرضه داشت:

[رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ].

پروردگارا! مرا بر پادارنده نماز قرار ده، و نيز از فرزندانم [برپادارندگان نماز قرار ده ]. و پروردگارا! دعايم را بپذير.

حضرت اسماعيل عليه السلام و نماز

قرآن مجيد در سوره مريم مى فرمايد:

[وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِسْماعِيلَ إِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا*

وَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا]:

و در اين كتاب، [سرگذشتِ ] اسماعيل را ياد كن، كه او وفا كننده به وعده و فرستاده اى پيامبر بود.* و همواره خانواده اش را به نماز و زكات فرمان مى داد، و نزد پروردگارش پسنديده بود.

حضرت اسحاق و يعقوب عليهما السلام و نماز

قرآن كريم در سوره انبيا مى فرمايد:

[وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ نافِلَةً وَ كُلًّا جَعَلْنا صالِحِينَ* وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِيتاءَ الزَّكاةِ وَ كانُوا لَنا عابِدِينَ ]:

و اسحاق و يعقوب را به عنوان عطايى افزون، به او بخشيديم و همه را افرادى شايسته قرارداديم.* و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما [مردم را] هدايت مى كردند، و انجام دادن كارهاى نيك و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات را به آنان وحى كرديم، و آنان فقط پرستش كنندگان ما بودند.

تذكر اين نكته لازم است كه حضرت يعقوب بنابر آيات قرآن، فرزندانش را به هنگام مرگ سفارش به آيين اسلام- كه آيين ابراهيم بود- نمود و در جملات گذشته ديديد كه آيين ابراهيم همراه با نماز بود، بنابراين آيين يوسف و تمام پيامبران از نسل او داراى نماز بود و هيچ كدام از انبيا و امت انبيا از اجراى اين حكم با عظمت الهى استثنا نشده بودند.

نماز، حقيقت جامعى است كه دين الهى بدون آن ناقص و بندگى بندگان، منهاى اين اصل عالى ناتمام است.

قسمت عمده اى از رشد و كمال انسان در پرتو نماز تأمين مى شود و انسان بى نماز، در حقيقت از اصل عالم دور واز رحمت حضرت دوست مهجور است.

نماز، راه مستقيم انسان به سوى او و علامت عشق عبد به مولا و مركب تندرو روح به سوى عالم ملكوت و حقيقتى است كه تمام موجودات هستى به وسيله آن به جانب حضرت حق در حركت اند.

حضرت شعيب عليه السلام و نماز

در سوره مباركه هود چنين مى خوانيم:

[وَ إِلى مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَ الْمِيزانَ إِنِّي أَراكُمْ بِخَيْرٍ وَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ مُحِيطٍ* وَ يا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيالَ وَ الْمِيزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ* بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَ ما أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ* قالُوا يا شُعَيْبُ أَ صَلاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوالِنا ما نَشؤُا إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ]:

و به سوى [مردم ] مَدين، برادرشان شعيب را [فرستاديم.] گفت: اى قوم من! خدا را بپرستيد، شما را جز او هيچ معبودى نيست و از پيمانه و ترازو مكاهيد، همانا من شما را در توانگرى و نعمت [ى كه بى نياز كننده از كم فروشى است ] مى بينم و بر شما از عذاب روزى فراگير بيمناكم.* و اى قوم من، پيمانه و ترازو را عادلانه [و منصفانه ] كامل و تمام بدهيد، و اجناس مردم را [هنگام خريدن ] كم شمارتر و كم ارزش تر [از آنچه كه هست ] به حساب نياوريد و در زمين تبهكارانه فتنه و آشوب برپا نكنيد.* آنچه خدا [در كسب و كارتان از سود و بهره پس از پرداخت حق مردم ] باقى مى گذارد، براى شما بهتر است اگر مؤمن باشيد، و من بر شما نگهبان نيستم.* گفتند: اى شعيب! آيا نمازت به تو فرمان مى دهد كه آنچه را پدرانمان مى پرستيدند رها كنيم؟ يا از اين كه در اموالمان به هر كيفيتى كه مى خواهيم تصرف كنيم دست برداريم؟

به راستى كه تو [انسانى ] بردبار و راه يافته اى [پس چرا مى خواهى در برابر آزادى ما نسبت به بت پرستى وهزينه كردن اموالمان به هر كيفيتى كه بخواهيم بايستى؟!]!

آرى، نماز شعيب، نماز بازدارنده از فحشا و منكرات بود و نمازگزارى چون شعيب نمى توانست در برابر كفر و شؤون آن بى تفاوت باشد؛ به همين خاطر نمازگزار واقعى برى از انواع منكرات و جهادگرى استوار در برابر آلودگى هاست و بر مبناى همين حساب، مردم مدين امر به معروف و نهى از منكر شعيب را به نماز او نسبت مى دادند.

حضرت موسى عليه السلام و نماز

در كتاب الهى، سوره طه مى خوانيم:

[فَلَمَّا أَتاها نُودِيَ يا مُوسى * إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً* وَ أَنَا اخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِما يُوحى * إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا

فَاعْبُدْنِي وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي ]

پس چون به آن آتش رسيد، ندا داده شد: اى موسى!* به يقين اين منم پروردگار تو، پس كفش خود را از پايت بيفكن؛ زيرا تو در وادى مقدس طوى هستى.* و من تو را [به پيامبرى ] برگزيدم، پس به آنچه وحى مى شود، گوش فرا دار.* همانا! من خدايم كه جز من معبودى نيست، پس مرا بپرست و نماز را براى ياد من برپا دار.

امام باقر عليه السلام مى فرمايد:

خداوند به موسى فرمود: مى دانى چرا از ميان بندگانم تو را براى شنيدن كلامم به نحو مستقيم انتخاب كردم؟ عرضه داشت: نه. خطاب رسيد: به خاطر اين كه در عبادت و بندگى همانندت را نيافتم كه نسبت به من در نفس خود به اين اندازه با تواضع باشد. اى موسى! تو بنده اى هستى كه در پيشگاه من به وقت نماز صورت بر خاك مى گذاشتى «2».

به قول فروغى:

حضرت لقمان عليه السلام و نماز

در قرآن مجيد سوره لقمان مى خوانيم:

[يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ] :

پسركم! نماز را برپا دار و مردم را به كار پسنديده وادار و از كار زشت بازدار و بر آنچه [از مشكلات و سختى ها] به تو مى رسد شكيبايى كن، كه اين ها از امورى است كه ملازمت بر آن از واجبات است.

حضرت داود عليه السلام و نماز

علامه مجلسى رحمه الله، در توضيح آيات مربوط به حضرت داود رواياتى درباره فضايل و محاسن و كثرت عبادت آن مرد الهى نقل مى كند كه به خاطر رعايت اختصار، خوانندگان عزيز را به آن بخش از كتاب ارجاع مى دهم .

حضرت سليمان عليه السلام و نماز

نماز در رأس تمام عبادات سليمان بوده و آن رادمرد بزرگ الهى، در ميان مردم به كثرت نماز شهرت داشت .

چگونه انبيا بزرگ الهى داراى كثرت نماز نباشند، در حالى كه نماز رابطه عاشقانه و عارفانه بين بندگان و خداست و كسى كه موفق به نماز است، مشرف به برترين

شرف شده و محبوب حضرت احديت است.

حضرت زكريا عليه السلام و نماز

در قرآن كريم سوره آل عمران مى خوانيم:

[هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ* فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ ]:

در آنجا بود كه زكريا [با ديدن كرامت و عظمت مريم ] پروردگار خود را خواند، گفت: پروردگارا! مرا از سوى خود فرزندى پاك و پاكيزه عطا كن، يقيناً تو شنواى دعايى.* پس فرشتگان، او را در حالى كه در محراب عبادت به نماز ايستاده بود، ندا دادند كه: خدا تو را به يحيى بشارت مى دهد، كه تصديق كننده كلمه اى از سوى خدا [يعنى مسيح ] است و سرور و پيشوا، و [از روى زهد و حيا] نگاهدار خود از مُشتهيات نفسانى، و پيامبرى از شايستگان است.

حضرت عيسى عليه السلام و نماز

در كتاب الهى سوره مريم چنين مى خوانيم:

[قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا* وَ جَعَلَنِي مُبارَكاً أَيْنَ ما كُنْتُ وَ أَوْصانِي بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا* وَ بَرًّا بِوالِدَتِي وَ لَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّاراً شَقِيًّا* وَ السَّلامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتُ وَ يَوْمَ أَمُوتُ وَ يَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا] «2»:

نوزاد [از ميان گهواره ] گفت: بى ترديد من بنده خدايم، به من كتاب عطا كرده و مرا پيامبر قرار داده است.* و هر جا كه باشم بسيار بابركت و سودمندم قرار داده، و مرا تا زنده ام به نماز و زكات سفارش كرده است.* و مرا نسبت به مادرم نيكوكار [و خوش رفتار] گردانيده و گردنكش و تيره بختم قرار نداده است.* و سلام بر من روزى كه زاده شدم، و روزى كه مى ميرم، و روزى كه زنده برانگيخته مى شوم.

حضرت يونس عليه السلام و نماز

قرآن كريم در سوره صافات مى فرمايد:

[فَلَوْ لا أَنَّهُ كانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ* لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ]

[و در شكم ماهى به تسبيح خدا مشغول شد كه ] اگر او از تسبيح كنندگان نبود،* بى ترديد تا روزى كه مردم برانگيخته مى شوند در شكم ماهى مى ماند.

مرحوم طبرسى از قول قتاده مى نويسد:

منظور از تسبيح و ستايش يونس نماز او بوده و همين حقيقت با عظمت، علت نجاتش از شكم ماهى شد «2».

از آيات ذكر شده به اين نتيجه مى رسيم كه تمام پيامبران الهى در ميان امم و ملل مبعوث به نماز بودند و خداوند مهربان از باب عشق به بندگان، هيچ جامعه اى را جداى از اين تكليف نگذاشته؛ زيرا نماز در رشد و كمال روحى انسان نقش مهمى را برعهده دارد و بدون اتصال و پيوند به اين تكليف با ارزش الهى، انسان مورد

عنايت و رضاى حق قرار نخواهد گرفت.

نماز، جهانى از اسرار الهى است كه مى توان با قدرت تقوا و خلوص به آن اسرار رسيد.

نماز، دنياى با عظمتى است كه ديدگاه آن تا اعماق جنات الهى و رضوان اكبر است.

نماز، شرف و فضيلت انسان و مايه حركت او به سوى حضرت جانان است.

نماز، درهاى رحمت و بركت الهى را به روى عباد باز مى كند. نماز، يكى از مهم ترين علل نجات عبد در قيامت است.

خدا را از طريق قرآن مجيد بشناسيد، اسما و صفات حضرت او را درك كنيد و در نعمت هاى مادى و معنوى كه به شما عنايت فرموده انديشه كنيد و از اين راه به كسب عشق و محبت به حضرت حق برآييد؛ چون آتش عشق از باطن قلب شما زبانه كشيد، اين عشق را در نماز- كه به فرموده حضرت رضا عليه السلام اداى شكر منعم است «1»- آشكار خواهيد ديد و در اين صورت نماز شما در پيشگاه معبود نمازى عالمانه و عارفانه و عاشقانه خواهد شد و اين نماز پرارزش ترين عمل در بارگاه حضرت اوست.

به قول عارف بسطام، مرحوم فروغى: