وظايف ما در برابر قرآن‏

تمام افراد مسلمان از مرد و زن در برابر كتاب با عظمت الهى داراى سه مسؤوليت بسيار مهم هستند:

1- فراگيرى قرآن.

2- فهم معانى و مفاهيم قرآن.

3- عمل به قرآن.

1- فراگيرى قرآن

از ابتداى بعثت رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله تا شروع غيبت كه همزمان با ولادت امام عصر- نزديك به دويست و شصت و هشت سال- است، در اين مدت پيامبر بزرگ صلى الله عليه و آله و ائمه طاهرين عليهم السلام تا سر حد باختن جان تمام همت خود را بر تعليم و تفهيم قرآن و زمينه سازى براى عمل به كتاب خدا صرف كردند؛ شما مى دانيد كه هر دقيقه و ثانيه از عمر اين بزرگواران برتر از تمام عالم است:

لَضَرْبَةُ عَلىٍّ يَوْمَ الْخَنْدَقِ أفْضَلُ مِنْ عِبادَةِ الثَّقَلَيْنِ

هرآينه ضربت على روز خندق برتر از عبادت ثقلين (انس و جن) مى باشد.

يك ضربت زدن مگر چه اندازه وقت مى گيرد؟ همين مقدار وقت و عمل در آن بنا به فرموده نبى اسلام صلى الله عليه و آله از عبادت ثقلين بالاتر است، دقايق عمر پيامبر صلى الله عليه و آله و همه ائمه عليهم السلام به همين ميزان است و اين بزرگواران اين مدت پر بها را خرج اين سه برنامه با عظمت كردند؛ بر ماست كه از زحمات آن عزيزان الهى قدردانى كنيم و قدردانى زحمات آنان در عمل به سه برنامه مذكور است.

روشى كه پيامبر بزرگ صلى الله عليه و آله و ائمه طاهرين عليهم السلام نسبت به قرآن در ميان مردم داشتند به دستور خود قرآن بود؛ قرآن است كه تاكيد بر تعليم قرائت و تفهيم مفاهيم و عمل به آيات خداوندى دارد.

در آخرين آيه سوره مزمل كه احتمالًا سوره سوم يا چهارم قرآن از نظر نزول است در مسئله قرائت مى خوانيم:

[فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضى وَ آخَرُونَ - يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ آخَرُونَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ].

بنابراين آنچه را از قرآن براى شما ميسر است بخوانيد. او مى داند كه به زودى برخى از شما بيمار مى شوند، و گروهى براى به دست آوردن رزق و روزى خدا در زمين سفر مى كنند، و بعضى در راه خدا مى جنگند؛ پس آنچه را از آن ميسر است بخوانيد و نماز را برپا داريد و زكات بپردازيد و وام نيكو به خدا بدهيد و آنچه را از عمل خير براى خود پيش مى فرستيد، آن را نزد خدا به بهترين صورت و بزرگ ترين پاداش خواهيد يافت و از خدا آمرزش بخواهيد كه خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.

در اين آيه كريمه دو مرتبه امر به قرائت شده و عمل به اين امر مهم الهى مستلزم يادگيرى ظاهر قرآن مجيد است؛ روى اين حساب براى كسانى كه بتوانند قرآن را تعليم بگيرند، لازم است به اين مسئله توجه كنند و سپس خويش را به قرائت كتاب الهى عادت دهند.

2- فهم قرآن

و در فهم مفاهيم عالى قرآن كه محصول تفكر و مطالعه در آثار اسلامى است مى خوانيم:

[لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ]

اگر اين قرآن را بر كوهى نازل مى كرديم، قطعاً آن را از ترس خدا فروتن و از هم پاشيده مى ديدى. و اين مثل ها را براى مردم مى زنيم تا بينديشند.

آرى، كوه با اتصال به قرآن از ترس خدا خاشع و متلاشى مى شد، واى بحال انسان اگر با اين عقل و فطرت و وجدان در ارتباط با قرآن قرار نگيرد و در مقام فهم قرآن و انديشه و تفكر در آن برنيايد.

قرآن كريم به كسانى كه همت خود را در فهم آيات كتاب صرف نمى كنند سخت حمله كرده و مى فرمايد:

[أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها] آيا در قرآن نمى انديشند [تاحقايق را بفهمند] يا بر دل هايشان قفل هايى قرار دارد؟.

3- عمل به قرآن

و در باب عمل، سوره اى نيست مگر اين كه ترغيب و تشويق به عمل مى كند و اساس نجات را پس از فهم قرآن عمل به قرآن مى داند.

[إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً] بى ترديد اين قرآن به استوارترين آيين هدايت مى كند، و به مؤمنانى كه كارهاى

شايسته انجام مى دهند، مژده مى دهد كه براى آنان پاداشى بزرگ است.

البته عمل صالح آن عملى است كه بر اساس آيات كتاب خدا و با نيت خالص از انسان صادر شده باشد.

اگر انسان به قرائت و فهم و عمل به قرآن بپردازد و اين روش را تا هنگام خروج از دنيا ادامه دهد فلاح و رستگارى او حتمى است.

[وَ الْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ] ميزان [سنجش اعمال ] در آن روز حق است؛ پس كسانى كه اعمال وزن شده آنان سنگين و با ارزش باشد، رستگارند.

براى خدا در قيامت ميزان هايى است: انبيا، ائمه، صلحا و در رأس همه آن ها قرآن مجيد است.

آرى، در قيامت همه را با قرآن مى سنجند، اگر اعمال و اخلاق آنان با كتاب خدا يكى باشد، سنگين عمل و اهل نجات و اگر مطابق نباشد، سبك عمل و اهل عذابند.

[وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِما كانُوا بِآياتِنا يَظْلِمُونَ ] و كسانى كه اعمال وزن شده آنان سبك و بى ارزش باشد، به سبب اين كه همواره به آيات ما ستم مى ورزيدند، به خود زيان زده [و سرمايه وجودشان راتباه كرده ] اند.