كتاب خدا در آيات متعددى پس از امر به عبادت حق، تمام مرد و زن را به احسان به پدر و مادر فرمان مى دهد، فرمانى كه از آن بوى وجوب شرعى و اخلاقى استشمام مى شود، فرمانى كه اطاعت از آن فرمان، عين عبادت و بندگى خدا و سرپيچى از آن، معصيت و گناه و موجب عقاب و عذاب در روز قيامت است.
«وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً...» .
خدا را عبادت كنيد، و به او ذره اى شرك نياوريد، و به پدر و مادر احسان نماييد...
احسان به پدر و مادر به تلافى عنايت و لطف و احسانى است كه آن دو نفر به فرزند خود داشته اند، و از ابتداى ولادت فرزند تا به ثمر رسيدن او از احسان خود نسبت به وى دريغ نداشتند.
همه جا فرزند خود را بر خود مقدم نمودند، نسبت به او ايثار و از خود گذشتگى كردند، در طوفان حوادث، و شرايط سخت او را حفظ نمودند، و شيرين تر از جان خود آغوش خود را براى او باز كردند، براى راحت او شبها را بيدار ماندند، و تلخى زحمات سنگين را به خاطر او با حالتى شيرين تحمل نمودند، رنج ها و سختى ها در راه تربيت و رشد او چشيدند، و از شيره ى جان خود فرزندشان را تغذيه كردند، اضطراب و دلهره ى فراوان بر دوش دل حمل كردند تا فرزند به جايى كه بايد برسد رسيد، اين فرزند است كه بايد با احسان خود گوشه اى از احسان عظيم آنان را تلافى كند.
«وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً* وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً» .
و خداى تو فرمان داده كه كسى را جز او عبادت نكنيد، و نسبت به پدر و مادر احسان نماييد، اگر يكى از آن دو نفر يا هر دو پير و سالخورده شده اند هرگز كلمه ى «اف» را كه باعث رنجش آنها مى شود به آنان مگو، كمترين آزارى نسبت به آنان روا مدار، با هر دو با سخن كريمانه صحبت كن، نهايت تواضع را همراه با رحمت و مهربانى به آنان داشته باش و بگو: پروردگارا! به هر دو رحمت آر، چنانكه مرا در كودكى پروراندند.
از حضرت صادق عليه السلام سؤال شد احسانى كه به پدر و مادر سفارش شده چيست؟ فرمودند: با آنان به نيكى و خوبى معاشرت كردن، و اينكه وادارشان نكنى از تو چيزى بخواهند گرچه بى نياز باشند، بلكه نياز آنان را برآورده كن بدون اينكه آنان نيازشان را به زبان بياورند، مگر نه اين است كه خداوند در قرآن فرموده:
«لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ» .
هرگز به مقام نيكى نخواهيد رسيد تا اينكه از آنچه محبوب شماست در راه خدا انفاق كنيد.
به آنان اف مگو و آنان را از خود طرد مكن، و مأيوسشان منما، اگر تو را در رنج و سختى انداختند تحمل كن و كلمه اى كه باعث ناراحتى آنان گردد بر زبان مياور، اگر به روى تو دست بلند كردند و بر تو ضربه اى وارد نمودند، صبر پيشه كن و آنان را از خود مران، در چنين موقعيتى به آنان بگو: خداوند از شما درگذرد و شما را مورد مغفرت خود قرار دهد، كه منظور از قول كريم همين است، با ديده ى محبت و لطف به آنان نظر كن، جز به رحمت و رقت به چهره ى آنان منگر و صدايت را از صداى آنان بلندتر مكن، و دست بالاى دست آنان مبر، و از آنان در رفت و آمد پيشى مگير .
امام صادق عليه السلام در دنباله ى توضيح احسان مى فرمايند: اگر نزد خداوند كلمه اى كمتر از اف بود، هر آينه فرزندان را از گفتن آن كلمه منع مى كرد، و فرزندان بدانند كه كمترين مرحله ى عاق شدن، استعمال لغت اف عليه پدر و مادر است . در كتاب شريف كافى روايت شده: از مراحل عاق اين است كه فرزند به صورت حاد و تند به پدر و مادر بنگرد !
مردى از رسول خدا سؤال كرد: حق پدر بر فرزند چيست؟ حضرت فرمودند:
لَا يُسَمِّيهِ بِاسْمِهِ، وَلَا يَمْشى بَيْنَ يَدَيْهِ، وَلَا يَجْلِسُ قَبْلَهُ، وَلَا يَسْتَسِبُّ لَهُ .
پدر را با نامش نخواند، جلوتر از او راه نرود، پيش او ننشيند و با زشتكارى و اعمال ناروا پدر بى گناهش را در معرض ناسزا و فحش مردم قرار ندهد.
در روايت آمده: رسول خدا سه بار فرمودند: خوار و ذليل شد، عرضه داشتند: يا رسول اللّه! منظورتان كيست؟ فرمودند: كسى كه پدر و مادر پير و سالخورده اى دارد و با ترك احسان و خدمت به آنان وارد بهشت نشد .
حذيفه به رسول خدا عرض كرد: پدرم در اين ميدان نبرد در جبهه ى مشركين است، اجازه مى دهيد به او حمله كنم و وى را به قتل برسانم؟ فرمودند: نه، او را رها كن تا ديگرى با او درگير شود.
در تفسير امام حسن عسكرى از قول رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم روايت شده:
أَفْضَلُ والِدَيْكُمْ وَاحَقُّهُما بِشُكْرِكُمْ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله و سلم وَعَلِىٌّ عليه السلام .
برترين پدر شما، و سزاوارترينشان به سپاس و شكر شما، محمد صلى الله عليه و آله و سلم و على عليه السلام است.
اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايند از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم شنيدم مى فرمودند:
انَا وَعَلىٌّ ابَوَا هذِهِ الْامَّةِ، وَلَحَقُّنا عَلَيْهِمْ اعْظَمُ مِنْ حَقِّ ابَوَىْ وِلَادَتِهِمْ، فَانّا نُنْقِذُهُمْ انْ اطاعونا مِنَ النّارِ الى دارِ الْقَرارِ، وَنُلْحِقُهُمْ مِنَ الْعُبودِيَّةِ بِخِيارِ الْاحْرارِ.
من و على دو پدر اين امت هستيم، و هر آينه حق ما بزرگتر از حق پدرى است كه انسان از او به دنيا آمده، ما اين امت را از آتش نجات مى دهيم اگر ما را اطاعت كنند، و به بهشت مى رسانيم اگر از ما فرمان ببرند، در برنامه ى عبادت خدا اين امت را به آزادگان برگزيده ملحق مى نماييم.
منبع : پایگاه عرفان
