توجه به عالم موجب توجه به حمد

با بيان اين حقيقت كلمه حمد به اندازه پهناى جهان بزرگ توسعه دارد و هر چه بيشتر اسرار جهان باز شود و خرد انسان پيش رود، مجهولات نظام طبيعت و حيوانات ريز و درشت و بعد اختران و سازمان درونى و بيرونى جانداران معلوم گردد، حقيقت حمد و توجه به ربوبيت جهان بيشتر تحقق مى‏يابد و معنا و واقعيت آن عميق‏تر و وسيع‏تر مى‏گردد.

به هر اندازه كه انسان آشناى به سازمان وجودى عالميان و حداقل دنياى كيهان و نبات و حيوان و انسان مى‏شود، از نظم آفرينش آنان و منافع بى‏شمارشان بيشتر حيرت‏زده مى‏شود و لزوم و وجوب حمد و اين‏كه ستايش و شكر و مدح و حمد مخصوص مالك و پرورش دهنده عالميان است روشن‏تر مى‏گردد.

در اينجا لازم است به گوشه‏اى بسيار محدود و ميدانى ناچيز از اوضاع عالم كيهان و عالم نبات و عالم حيوان و عالم انسان اشارت رود، تا نياز ما به حمد و ثبوت آن براى حق بيش از پيش آشكار گردد.