وقتی دست جامعه اسلامی از دامن ولایت كوتاه شد دچار مشكلات متعددی گردید مشكلاتی چون تبعیض در تقسیم بیت المال بی مبالاتی نسبت به مسائل فرهنگی و حفظ دستاوردهای دوران بعثت و بی توجهی به حفظ ارزشها، همچنین روی كار آمدن افراد فرومایه و مسئله دار، حذف چهره های شایسته،گسترس روحیه نفاق، شیوع بی اعتمادی، پیدایش بدعتهای ناروا مهمترین آنها رواج تجمل گرائی و دنیا طلبی كه سر منشاء بسیاری از مشكلات و مصائب گردید و یاران پیامبر و بزرگان اصحاب به امور دنیوی پرداخته و به خرید خانه و زمین و املاك گرفتار شدند و مجاهدان نامدار به ثروتمندان بی درد مبدل شدند.
وقتی خواص اصحاب پیامبر به دنیا چسبیدند و ارزشهای دینی را فراموش كردند رفته رفته سنت پیامبری جای خود را به سنتهای جاهلی داد و بسیاری از اصحاب در زبان از پیامبر یاد می كردند ولی با كمال تأسف در عمل برخلاف سیره آن حضرت عمل می كرده و از روشهای دوران جاهلیت پیروی می نمودند در چنین شرایط به وجود آمده زمینه رشد مجدد معاویه و امثال او فراهم شد چرا كه آنها بیش از دیگران در اشرافیت سابقه داشته و زندگی شاهانه ای برای خود در شام رقم زده بودند.
وقتی ارزشها تغییر كرد و سوابق دینی و افتخارات جهادی رزمندگان و ایثارگران صدر اسلام ارزش خود را از دست داد و روحیه امر به معروف و نهی از منكر از بین رفت عزت و عظمت خواص اهل حق از هم پاشید چرا كه امتیاز آنا به اموری بود كه به جهت دنیا طلبی رنگ باخته بود.
از سوی دیگر انحراف خواص موجب انحراف عوام گردید آنها نیز بر اساس معیارهای جاهلیت نو به صورت ناخود آگاه در قبال صاحبان زر و زور كرنش می كردند و در مقابل اشراف احساس كمبود نموده و سلطه اشراف ضعیف الایمان را می پذیرفتند.
حاصل این فرایند تسلط آسان بنی امیه بر مردم بود بطوریكه اگر آنها در زمان پیامبر به عنوان یك حزب شكست خورده سیاسی در حاشیه قرار گرفته بودند پس از پیامبر رفته رفته صدر نشین مجالس شدند و حتی افراد با سابقه مهاجر و انصار را تحقیر و تهدید می‌كردند.
این ذلت وخواری در برابر بنی امیه و احساس وحشت و خودباختگی در برابر امویان محصول سیاست تساهل خلیفه اول و دوم در برابر بنی امیه و سیاستهای غلط آنها در زمینه‌های مختلف از جمله امور فرهنگی جامعه بود كه با ضعفهای شخصیتی و تعصبات قومی و بی مبالاتی مضاعف عثمان افزایش یافت و پس از عدم موفقیت مسلمانان در جنگ صفین و تحمیل صلح بر امام حسن (ع) و سلطه معاویه بر تمامی جهان اسلام به اوج خود رسید به طوریكه معاویه می توانست به آسانی قیام متنفذترین شخصیتهای شیعه را در نطفه خفه كند و این افراد را شكنجه و زندان كند و این وضع ترس را در دل مسلمانان نشانده بود و آنان را از پیروزی نومید كرده بود و رفته رفته آنها به عملكردشان بی تفاوت شده و یا مجذوب قدرت و اموالشان گردیده و به بنی امیه پیوستند.
از این رو وقتی سید الشهداء (ع) قیام خویش را آغاز كرد برخی تلاش می كردند حضرت را از تصمیم خویش منصرف نمایند و حتی برخی از همراهی و یاری آن حضرت سرباز زدند بنابراین در جمعبندی از اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امامت حضرت سید الشهداء باید گفت در جامعه آن روز حكومت دینی از بین رفته و خلافت مبدل به سلطنت گردیده و ارزشهای دینی مسخ شده و جامعه از فرهنگ دینی تهی شده ومردم در اثرمرعوب‌شدن دربرابر امویان با حقارت‌تسلیم وضع موجودگردیده و از اصلاح امور ناامیدشده‌بودند.
خلاصه اینكه عزت و اقتدار مسلمین بواسطه تبدیل حاكمیت دینی به سلطنت و پادشاهی و با مسخ اصول و فروع و فروپاشی ستونها و شالوده های اساسی اسلام چون وحی و نبوت و نماز و روزه و حج آخرین ضربه را بر پیكر جامعه اسلامی بزند و به مسلمانان اعلان كند كه اسلام هیچ خبری برای آنان نداشته و دین آنان نه قدرت اداراه جامعه را دارد و نه مایه عزت افراد است.
در چنین وضعی حضرت سید الشهداءبه مبارزه برخاست و به امویان و دشمنان اسلام فهماند كه قدرت غیرت اسلامی به حدّی است كه اگر در كالبد یك جمع كوچك دمیده شود می تواند بنیان یك حكومت جبار و قدرتمند را به لرزه در آورد اسلام می تواند مایه عزت مسلمانان در برابر ظلم ظالمان و ملامت ملامتگران و تحقیر و تمسخر كفار باشد.
منبع : تبیان زنجان
