حج يا معراج ملكوتى‏

چون با ديده بصيرت به عمل حج بنگرى، آن را معراجى ملكوتى براى روح خواهى يافت كه از بركت آن معراج به فيوضات عالى الهى مى رسى.

يكى از بينايان راه مى گويد:

عمل حج را نمى توان با ساير مقررات دين مقايسه نمود، چه براى بسيارى از عبادات مانند: نماز و روزه و ذكر خداوند و مانند اين ها اگر چه تأثير و نتيجه نيكو در روحيه شخص دارد، وليكن آن اثر به هر اندازه كه باشد محدود به حد معينى است، ولى عمل حج اگر از روى التفات و داراى اركان و شرايط مقرره باشد و به علت عدم توجه به حقيقت آن تباه نشود، كارزارى است كه انسان را به تمامى آنچه به شرح رفت مى رساند.

حج در روان انسان نيرويى ايجاد مى كند كه تا انسان زنده است در پنهان و آشكار نگهبان او خواهد بود و اين همان فيض الهى است كه از بركت اين معراج نصيب آدمى مى گردد.

قاصد حج هنگامى كه مهيا مى شود از خانه اش خارج گردد، اگر به مقصود خويش و رفعت شأن خود دانا باشد و آن را چنان كه سزاوار است دريابد و به نور الهى به آن نظر افكند و خواسته باشد، آن راه را بر طبق هدايت و راهنمايى حضرت پروردگار طى نمايد، دل او متوجه عالم ديگرى خواهد شد و از ظواهر ناپايدار به حقايقى استوار بينا مى شود.

در آن هنگام است كه خواهان بى نيازى و توانايى خود مى گردد، نه آنچه تاكنون خواهنده آن بوده است و مهياى آن مى شود كه همه خواهش ها و تاريكى هاى طبيعت را از خود پاك سازد!!

اين نخستين انديشه است كه قاصد حج احساس مى كند، يعنى تأثير اين حقيقت ملكوتى را در شناسايى مقام نفس انسانى و برترى روح از بستگى به ظواهر زندگى دنيايى.

هنگامى كه حاضر ميقات شد، غسل كرد و جامه احرام در بر نمود، دل او از جلال آن انديشه ها و ملكاتى كه در نفس او پيدا شده است پر گشته و زندگى و همه شؤون آن را از خود دور مى افكند.

در آنجا نمى بيند خود را، مگر فردى از لشگريان خداوند متعال كه آنان را خوانده و به اجابت موفق گشته اند.

بقول الهى آن عارف شوريده حال:

هنگامى كه حاجى پوشش و كيفيت خود را تغيير داد و خوارى موقف و بيچارگى خود را آشكار نمود، بر خود لازم مى داند كه دلش پاك و كردارش پاكيزه و گفتارش راست و بى آلايش باشد و كسى را از خود نرنجاند و براى خشنودى حضرت پروردگار از روى صفا و حقيقت از خود بگذرد و هستى خود را از هرگونه آلودگى و آميختگى به اغراض دور و متوجه حق تعالى سازد.

در نتيجه هنگامى كه عملش را تمام نموده نور معرفت، دل او را گرفته و روشن ساخته و گوشه هاى قلب او از همه رخنه هاى ريز و باريك شرك و كفر پاك شده است و فايده عملش در همه قوا و سپاهيان و دسته هاى مددكار آن ها سرايت نموده، همه را اسلام آورنده و در راهى كه خداوند متعال مقرر فرموده پشتيبان يكديگر و همدست و هم آهنگ و يگانه و خرسند مى بيند و نفس او به روح تبديل گشته و گمان و انديشه بى جاى او را تعقل و دانش هاى بى حقيقت او را حكمت و برهان جايگزين گشته و صفات زشت او نيكو و پسنديده و شهوات او عفت و پاك دامنى و خشم او بردبارى و عزم بركارهاى خير و لذت شخصى او دوستى و محبت و نوميدى او از خير و رحمت خداوندى اميدوارى و ناسپاسى او نعمت را سپاس گزارى و آز او توكل بر خداى و توانايى او مهربانى و حماقت او فهم و زيركى و بى پروايى و رسوايى او راه نيكى و پرستش خداوندى و خودخواهى او فروتنى و نرمى و بيهوده گويى او خاموشى و برترى خواستن و گردنكشى او تسليم بودن و از هر گزندى پاك شدن و جز اين ها از فضائل ديگرى كه نتيجه و اثر حج است.