انسان نسبت به همه نعمت ها، و حوادث و پيش آمدها در معرض امتحان و آزمايش و به عبارت ديگر يك سلسله تكاليف عبادى و اخلاقى قرار مى گيرد، كه اگر به آن عبادات، يا حالات اخلاقى مانند صبر و استقامت و توكل قيام كند در حقيقت از عهده امتحان بر آمده و شايسته الطاف و فيوضات الهيه و مقامات معنوى، و پاداش دنيائى و اخروى خواهد شد، و اگر از انجام تكاليف عبادى، و تحقق حالات اخلاق امتناع ورزد، و اعراض نمايد، و سستى و تنبلى و فرار از مسئوليت نشان دهد، از درك فيوضات محروم، و از رحمت الهيه مطرود، و در امور زندگى دچار شكست مى شود، و از دريافت پاداش هاى حضرت حق در قيامت بازمانده، و دسترسى به مقامات معنوى را از دست خواهد داد.
بر مؤمن و مدعى بندگى لازم است فرصت عظيم امتحانان الهيه را غنيمت شمارد، و از اين كلاس مفيد و پرفايده تا جائى كه امكان دارد استفاده كند، و تلخى و سختى و رنج و مشقت آزمايشات را بخاطر نتايج شيرينش تحمل نمايد، و با هزينه كردن توان و قدرت و تمكن خدادادى اش از محصولات پر قيمت دنيائى و آخرتى امتحان بهره مند گردد.
حضرت صادق (ع) از پدرانش از رسول خدا روايت مى كند كه آن حضرت فرمود:
«ان الاسلام بدء غريبا و سيعود غريبا كما بدء فطوبى للغرباء فقيل: و من هم يا رسول الله قال: الذين يصلحون اذا فسد الناس، انه لا وحشة و لا غربة على مؤمن و مامن مؤمن يموت فى غربته الا بكت عليه الملائكة رحمة له حيث قلت بواكيه و فسح له فى قبره بنور تلألأ من حيث دفن الى مسقط رأسه:»
بى ترديد ظهور اسلام در فضاى غربت بود، و دوباره به فضاى غربت باز مى گردد، نهايتاً خوشا به حال غريبان، به حضرت گفته شد غريبان چه كسانى هستند؟ حضرت فرمود:
آنان كه پيوسته در همه امورشان به سوى صلاح و درستى حركت مى كنند، زمانى كه مردم به خاطر جاذبه هاى شيطانى در همه جهات زندگى خويش به جانب فساد و معصيت و گناه و لذت هاى نامشروع قدم برميدارند.
براى مؤمن در هيچ زمانى و در ميان هيچ جامعه اى وحشت و غربت نيست، مؤمنى در غربت نمى ميرد مگر اينكه فرشتگان بخاطر مهر و محبت نسبت به او برايش گريه مى كنند آنجا كه گريه كننده بر مومن اندك است، برزخش را به نورى وسعت و گشايش مى دهند كه آن نور در سراسر محيط برزخش درخشش دارد.
حضرت باقر (ع) در ضمن توضيح مسئله امتحان و آزمايش فرمود:
«ان المؤمن يبتلى بكل بلية و يموت بكل ميتة الا انه لا يقتل نفسه:» «1»
مؤمن به هر امتحان، امتحان مى شود، و به هر نوع مرگى از دنيا مى رود، ولى مؤمن دست به خودكشى نمى زند.
امام صادق (ع) مى فرمايد:
«ان عظيم الاجر لمع عظيم البلاء و ما احب الله قوماً الا ابتلاهم:»
يقيناً پاداش عظيم در كنار امتحان شديد و سنگين است، نشانه محبت خدا به يك جمعيت و قوم، قراردادشان در معرض امتحان است.
و نيز از آن حضرت روايت شده كه به سدير فرمود:
«ان الله اذا احب عبداً غته بالبلاء غتا و انا و اياكم يا سدير لنصبح به و نمسى:»
هر گاه خدا بنده اى را دوست داشته باشد او را در امتحان شديد و سخت فرو مى برد، و ما اهل بيت و شما شيعيانمان اى سدير شب و روزمان غرق چنين امتحانات سخت و ابتلائات شديد است.
حضرت صادق (ع) از پيامبر اسلام روايت مى كند:
«ان عظيم البلاء يكافأ به عظيم الجزاء، فاذا احب الله عبداً ابتلاه الله بعظيم البلاء، فمن رضى فله عند الله الرضا و من سخط البلاء فله عند الله السخط:»
بى ترديد امتحان سنگين، با پاداش بزرگ تلافى مى شود، هر گاه خدا بنده اى را دوست داشته باشد او را به آزمايش سنگين و امتحان سخت امتحان مى كند، كسى كه به امتحان الهى رضايت دهد خدا از او راضى خواهد بود، و هر كس نسبت به امتحان ناراضى باشد، خدا از او ناراضى خواهد بود.
امام صادق (ع) مى فرمايد:
«انما يبتلى المؤمن فى الدنيا على قدر دينه او قال على حسب دينه:»
مومن در دنيا به اندازه دينش به آزمايش سپرده مى شود.
امام ششم در روايتى مى فرمايد:
«ان فى الجنة منزلة لا يبلغها عبد الا بالابتلاء فى جسده:»
بى ترديد در بهشت مقامى است كه عبد جز به امتحان در بدنش به آن نمى رسد.
و در روايت ديگر مى فرمايد:
«يا عبد الله لو يعلم المؤمن ماله من الجزاء فى المصائب لتمنى انه قرض بالمقاريض:»
اى بنده خدا اگر مؤمن بداند كه در پيش آمدهائى كه براى او مى شود چه پاداشى قرار دارد، هر آينه آرزو مى كند كه بدنش با قيچى ها قطعه قطعه شود!
رسول خدا از خداى عزوجل روايت مى كند:
«لو لا انى استحى من عبدى المؤمن ما تركت عليه خرقة يتوارى بها، و اذ اكملت له الايمان ابتليته بضعف فى قوته و قله فى رزقه، فان هو حرج اعدت اليه فان صبر باهيت به ملائكتى الا و قد جعلت عليا علما للناس فمن تبعه كان هاديا و من تركه كان ضالا، لا يحبه الا مؤمن، و لا يبغضه الا منافق:»
اگر از بنده مؤمنم شرم نداشتم، پوششى كه خود را با آن بپوشاند برايش نمى گذاشتم، و زمانى كه ايمانش را كامل كنم او را به كم كردن قدرتش، و اندك شدن رزقش امتحان مى كنم اگر بر آن صبر نكند و نسبت به امتحان من دلتنگ شود، گرفته از او را به او باز مى گردانم، و اگر استقامت ورزد به وجودش به فرشتگانم مباهات مى كنم.
بدانيد كه على (ع) را براى مردم پرچم هدايت قرار داده ام، كسى كه از او پيروى كند اهل هدايت شده، و هر كس او را رها كند به گمراهى دچار گشته، على را جز مؤمن دوست ندارد، و كسى جز منافق با او دشمنى نمى ورزد.
اميرمؤمنان مى فرمايد:
«ما من الشيعة عبد يقارف امراً نهيناه عنه فيموت حتى يبتلى ببلية تمحص بها ذنوبه، اما فى مال و اما فى ولد و اما فى نفسه حتى يلقى الله عزوجل و ماله ذنب و انه ليبقى عليه الشيئ من ذنوبه فيشدد به عليه عند موته:»
كسى از شيعيان ما نيست كه مرتكب گناهى شود، كه ما از آن نهى كرده ايم، مگر اين كه تا زمان مرگش مبتلاى به امتحاناتى شود كه بوسيله آن از گناه پاك شود، يا امتحان در مال، يا در اولاد، يا در وجود خودش، و اگر گناهى بر او بماند، با سخت گرفتن در جان دادنش از گناه پاك مى گردد.
و نيز از آن حضرت روايت شده:
«ان البلاء للظالم ادب، و للمؤمن امتحان، و للانبياء درجه، و للاولياء كرامة:»
بى ترديد پيش آمدها براى ستمگر مايه ادب، و براى مؤمن امتحان، و براى پيامبران درجه و براى اولياء كرامت است.
روايات باب امتحان و ابتلاء بسيار زياد است، اگر بخواهيد از همه آنها آگاه شويد به جلد دوم اصول كافى و جلد 67 بحار الانوار مرحوم علامه مجلسى مراجعه كنيد.
منبع : پایگاه عرفان
