ثروت واقعى انسان در كلام قرآن‏

پادشاهى به اهل دلى گفت:

ثروتت چيست؟ گفت: رضايت از خدا و بى نيازى از مردم.

عامر بن قيس عنبرى مى گفت:

چهار آيه در قرآن است، چون شب بخوانم، باكى برايم نيست كه چگونه شب را به سر برم و چون روز بخوانم باكى ندارم كه روز را چگونه بگذرانم.

چون خدا رحمتى را براى مردم بگشايد، بازدارنده اى براى آن نيست، و چون بازدارد، بعد از او فرستنده اى برايش وجود ندارد، و او تواناى شكست ناپذير و حكيم است.

و اگر خدا گزند و آسيبى به تو رساند، آن را جز او برطرف كننده اى نيست، و اگر براى تو خيرى خواهد، فضل و احسانش را دفع كننده اى نيست؛ خيرش را به هر كس از بندگانش بخواهد مى رساند و او بسيار آمرزنده و مهربان است.

و هيچ جنبده اى در زمين نيست، مگر اين كه روزىِ او برخداست، و [او] قرارگاه واقعى و جايگاه موقت آنان را مى داند؛ همه در كتابى روشن ثبت است.

خدا به زودى پس از سختى و تنگنا، فراخى و گشايش قرار مى دهد.

عده اى از مفسران در توضيح آيه:

مسلماً او را به زندگى پاك و پاكيزه اى زنده مى داريم.

گفته اند: منظور از حيات طيبه قناعت است .

با توجه به سطور گذشته مى توان به عمق گفتار حضرت صادق عليه السلام در قسمت اول روايت باب قناعت پى برد، آنجا كه مى فرمايد:

اگر انسان قانع ادعا كند، من مالك دنيا و آخرتم و بر اين ادعايش قسم بخورد، خداوند بزرگ او را در اين ادعا و قسم تصديق مى كند؛ چرا كه مرتبه و شأن قناعت بس عظيم و بلند است.

 [ثُمَّ كَيْفَ لا يَقْنَعُ الْعَبْدُ بِما قَسَمَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَهُوَ يَقُولُ:

أيْقِنْ وَصَدِّقْ بِما شاءَ وَلِما شاءَ بِلا عِلَّةٍ فَمَنْ أيْقَنَ بِرَبِّهِ أضافَ تُوْلِيَةَ الاقْسامِ إلى نَفْسِهِ بِلا سَبَبٍ ]

پس از اين همه واقعيّت، چگونه عبد به داده قاسم العباد قانع نباشد، در حالى كه خداوند مى فرمايد:

ما در ميان بندگان معاش ايشان را قسمت كرديم و براى هر كسى فرا خور حال او روزى مقرر نموديم.

با بودن چنين آيه محكمى در قرآن مجيد كه مخّ حق و عين صدق است، يقين پيدا كن و فرموده حضرت دوست را اذعان نما كه هر چه درباره تو از روزى يا فقر و غنى، يا صحت و مرض، مقرر داشته عين مصلحت و حكمت است.

پس كسى كه به وجود مقدس او و اسما و صفاتش يقين داشت، بدون هر سبب و علّت، واقعيت ها را به حضرت او نسبت خواهد داد و از هر جهت از مولايش راضى خواهد بود.

 [وَمَنْ قَنِعَ بِالْمَقْسُومِ اسْتَراحَ مِنَ الْهَمِّ وَالْكَرْبِ وَالتَّعَبِ وَكُلَّما نَقَصَ مِنَ الْقَناعَةِ زادَ فِى الرَّغْبَةِ وَالطَّمَعِ، وَالطَّمَعُ وَالرَّغْبَةُ فِى الدُّنْيا أصْلانِ لِكُلِّ شَرٍّ وَصاحِبُهُما لا يَنْجُو مِنَ النّارِ الّا أنْ يَتُوبَ عَنْ ذلِكَ ]

هر كس به داده حضرت مولا قناعت كند و راضى شود و توجه كند كه در قسمت، نه اين كه به او ظلم نشده، بلكه عين عدل است، از پريشانى و غصه و رنج، راحت است.

بايد دانست كه هر چه از حقيقت قناعت كم شود، رغبت و طمع به آنچه در دست مردم است در انسان زياد مى شود و رذيله طمع و رغبت در اين زندگى كوتاه دنيا دو ريشه براى هر نوع رذيلت و بدبختى است و گرفتار اين دو خطر از عذاب رهايى ندارد، مگر اين كه از باب رحمت و عنايت حق، موفّق به توبه شود.

 [قالَ النَّبىُّ صلى الله عليه و آله: الْقَناعَةُ مُلْكٌ لا يَزُولُ وَهِىَ مَرْكَبُ رِضَى اللّهِ تَعالى تَحْمِلُ احِبَها إلى دارِهِ فَأحْسِنِ التَّوَكُّلَ فيما لَمْ تُعْطِ وَالرِّضا بِما اعْطيتَ [وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ]

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايد:

قناعت، سلطنتى است كه آخر ندارد و اين صفت عالى مركب رضاى حضرت اوست كه راكب خود را به بهشت مى رساند.

اعتماد خود را بر جناب او نيكو كن و تمام امور خود را به او واگذار و از هر چه از امورى مادى مى خواستى ولى به تو نرسيد، خيرت را در همان ممنوعيّت از آن بدان كه آنچه به تو نداده يا آنچه به تو مرحمت فرموده، از حكمت و مصلحت و حتى از رحمت و مرحمت بيرون نيست.

بر رنج ها و مشقت هايى كه در ارتباط به امور مادى و اجراى واقعيت هاى معنوى است تحمل كن و صبر پيشه ساز كه صبر و تحمل بر شدائد و استقامت در برابر حوادث محبوب و مطلوب حضرت مولاست.

از چيزى شكوه مكن كه شكوه، در محضر حضرت دوست به هيچ عنوان پسنديده و مرضى او نيست.