دو بُعد معاشرت‏

معاشرت، همنشينى، دوستى و رفاقت از نظر اسلام يا به تمام معنا زمينه ساز خير براى انسان و يا به تمام معنا زمينه ساز شرّ براى آدمى است.

گاهى نيك بختى و سعادت محصول معاشرت صحيح و زمانى بدبختى و شقاوت ثمره معاشرت نادرست و ناسالم است.

پاره اى از برنامه ها، خير و خوبى اش جزئى و آن چنان كه بايد قابل توجه نيست و بخشى از امور، شر و بدى اش اندك و آن سان كه بايد مورد نظر نيست اما بسيارى از واقعيات، خيرش فراوان و خيلى از مسائل شرش فراگير و موجب سقوط و هلاكت آدمى است.

معاشرت و همنشينى با ديگران و دوستى و رفاقت با مردم از امورى است كه اگر مثبت باشد و موردش درست و صحيح انتخاب گردد، خيرش نسبت به دنيا و آخرت انسان فراگير است و اگر باطل و منفى باشد و موردش بجا و درست انتخاب نشود، شرش دامنگير حيات دنيا و آخرت انسان است.

گاهى انسان از نظر زشتى باطن و رفتارهاى ناپسند و كردارهاى شيطانى تا دوزخى شدن پيش مى رود ولى بر اثر برخورد با دوستى سالم، دل سوز، مؤمن و خيرخواه، تغيير جهت مى دهد و با اثر گرفتن از دوست پاك طينت و مؤدبش در راه بهشت و صراط مستقيم حق قرار مى گيرد.

گاهى انسان از نظر زيبايى باطن و رفتارهاى پسنديده و كردارهاى الهى تا بهشتى شدن و تأمين سلامت دنيا و آخرت پيش مى رود ولى به خاطر برخورد با دوستى خوش ظاهر و بد باطن و بى ادب و بى دين، تغيير مسير داده با اثر گرفتن از آن منبع شر در راه دوزخ و طريق باطل قدم مى گذارد.

اين دو معنا در طول تاريخ بسيار اتفاق افتاده تا جايى كه قرآن مجيد به هر دو مورد در آيات فراوانى اشاره دارد و هر دو جهت را مايه عبرت و پند براى علاقه مندان به معاشرت مى داند.

فرزند پيامبرى چون حضرت نوح عليه السلام كه داراى مقام با عظمت اولواالعزمى بود، از پدر بزرگوارش جدا شد و منكران حق و حقيقت و شهوت رانان بى اصل و نسب و گمراهان و گمراه كنندگان بى ادب را به رفاقت و معاشرت انتخاب كرد و از روش و منش آنان چنان اثر پذيرفت كه بناى شخصيت الهى و انسانى او ويران گشت و به عذاب استيصال كه عذاب غرق شدن در امواج شكننده آب بود، گرفتار آمد و درخواست پدر براى نجاتش از خدا به اجابت نرسيد!!

 [... وَ نادى نُوحٌ ابْنَهُ وَ كانَ فِي مَعْزِلٍ يا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنا وَ لا تَكُنْ مَعَ الْكافِرِينَ قالَ سَآوِي إِلى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْماءِ قالَ لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلَّا مَنْ رَحِمَ وَ حالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ * وَ قِيلَ يا أَرْضُ ابْلَعِي ماءَكِ وَ يا سَماءُ أَقْلِعِي وَ غِيضَ الْماءُ وَ قُضِيَ الْأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَ قِيلَ بُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ * وَ نادى نُوحٌ رَبَّهُ فَقالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي وَ إِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْكَمُ الْحاكِمِينَ * قالَ يا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ فَلا تَسْئَلْنِ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْجاهِلِينَ ] .

... و نوح فرزندش را كه در كنارى بود، بانگ زد كه اى پسرم! همراه ما سوار شو و با كافران مباش گفت: به زودى به كوهى كه مرا از [اين ] آب نگه دارد، پناه مى برم. نوح گفت: امروز در برابر عذاب خدا هيچ نگه دارنده اى نيست مگر كسى كه [خدا بر او] رحم كند. و موج ميان آن دو حايل شد و پسر از غرق شدگان گرديد.* و [پس از هلاك شدن كافران ] گفته شد: اى زمين! آب خود را فرو بر، و اى آسمان! [از ريختن باران ] باز ايست، و آب كاستى گرفت و كار پايان يافت و كشتى بر [كوهِ ] جودى قرار گرفت و گفته شد: دورى [از رحمت خدا] بر گروه ستمكاران باد.*

و نوح [پيش از توفان ] پروردگارش را ندا داد و گفت: پروردگارا! به راستى كه پسرم از خاندان من است و يقيناً وعده ات [به نجات خاندانم ] حق است و تو بهترين داورانى.* خدا فرمود: اى نوح! به يقين او از خاندان تو نيست، او [داراى ] كردارى ناشايسته است، پس چيزى را كه به آن علم ندارى از من مخواه، همانا من تو را اندرز مى دهم كه مبادا از ناآگاهان باشى..

اثر شگفت انگيز معاشرت چه در جهت مثبتش و چه در جهت منفى اش هرگز قابل انكار نيست.

وقتى انسان بخصوص در ايام جوانى كه ايام اوج عواطف و احساسات و غرائز و اميال است به انسانى كه مثبت است و از روش و منش پاك و با منفعت بهره دارد دل ببندد و با او رفيق و همنشين شود و نشست و برخاست كند، يقيناً پاكى و مثبت بودن او در انسان اثر مى گذارد و هنگامى كه آدمى با شخصى گمراه، بى تربيت و بى ادب در حالى كه قدرت بر تغيير او ندارد همنشين گردد و به او دلبستگى پيدا كند، منش و روش نامطلوب او در انسان اثر مى گذارد و وى را به چاه بدبختى و محروميت از شكوفا شدن استعدادها سرنگون مى سازد.