آیات و روایات زیادى داریم که حاوى جهاد با نفس یا هوس ها و شهوت ها است که نمونه هایى از آن ها را ذکر مى کنیم. قرآن کریم مى فرماید: "و من جاهد فإنّما یجاهد لنفسه إنّ الله لغنى من العالمین کسى که جهاد و تلاش کند، براى خود جهاد مى کند، چرا که خداوند از همه جهانیان بى نیاز است".
در جاى دیگر مى فرماید: "أفمن کان على بیّنةٍ من ربّه کمن زیّن له سوء عمله واتّبعوا أهواء هم آیا کسى که دلیل روشنى از سوى پروردگارش دارد، همانند کسى است که زشتى اعمالش در نظرش آراسته شده و از هواى نفس پیروى مى کنند؟".
در جاى دیگر مى فرماید: "بل اتّبع الّذین ظلموا أهوآءهم بغیر علمٍ فمن یهدى من أضلّ الله و ما لهم من ناصری ولى ظالمان بدون علم و آگاهی، از هوى و هوس هاى خود پیروى کردند! پس چه کسى مى تواند آنان را که خدا گمراه کرده است، هدایت کند؟! و براى آن ها هیچ یاورى نخواهد بود!".
نیز مى فرماید: "والّذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا و انّ الله لمع المحسنین و آن ها که در راه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راه هاى خود، هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است".
اما روایات: در روایتى رسول اکرم(ص) فرمود: "أفضل الجهاد، من جاهد نفسه الّتى بین جنبیه برترین جهاد، جهاد شخصى است که با هواى نفس خود مجاهده کند".
پیامبر(ص) از این جهاد، به جهاد اکبر یاد فرمود. علی(ع) مى فرمایند: "غایة المجاهدة ان یجاهد المرء نفسه نهایت مجاهده و جهاد، جهاد انسان با نفسش مى باشد".
نیز فرمود: "لا فضیلة کالجهاد، ولاجهاد کمجاهدة الهوی هیچ فضیلتى همانند جهاد نیست و هیچ جهادى همانند مجاهدة با هواى نفس نیست". نیز فرمود: "إعلموا أنّ الجهاد الاکبر، جهاد النّفس، فاشتغلوا بجهاد أنفسکم تسعّدوا بدانید جهاد با نفس، جهاد اکبر است، پس به جهاد با هواهاى نفس تان مشغول شوید تا سعادتمند شوید".
ثمرة جهاد با نفس را علی(ع)، مغلوب شدن نفس مى داند: "ثمرة المجاهدة قهر النّفس". در روایتى پیامبر گرامى اسلام(ص) مى فرماید: "جاهدوا أهواءکم تملّکوا أنفسکم؛ با هواهاى نفس تان مجاهده کنید تا مالک نفس هایتان شوید". در روایت دیگرى مى فرماید: "جاهدوا أنفسکم بقلّة الطّعام والشّراب،تظلّکم الملائکه و یفرّ عنکم الشّیطان؛با هواهاى نفس تان با کم خوردن طعام مجاهده کنید تا ملائکه شما را زیر چترشان (بالشان) بگیرند و شیطان از شما فرار مى کند".
نیز فرمود: "من جاهد نفسه أکمل التّقی". کسی که با نفس خود مبارزه کند تقوایش را کامل کرده است.
