پرسشها و پاسخها، ص: 18

«وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ» «1».

و از آسمان، آبی مانند برف و باران نازل كرد و به وسيله آن از ميوه های گوناگون، رزق و روزی برای شما بيرون آورد.

در اين آيه شريفه ميوه ها معلول و مسبَّب از آب و باران معرّفی شده اند امّا سببيّت آب و باران به اذن و اراده خدا و در طول فاعليّت خدا است.

در پايان بايد بگوييم كه توحيد افعالی را می توان در دو بخش خلاصه كرد:

1- در جهان هستی يك خالق اصيل و مستقل بيش تر نداريم و خالقيّت علل ديگر در طول خالقيّت او و به اذن و فرمان او صورت می گيرد.

2- مدير و كارگردان جهان آفرينش يكی بيش نيست و آن خدا است و هر نوع تدبيری در جهان صورت بپذيرد به فرمان و به اراده و مشيّت او است.

______________________________
(1) بقرة (2): 22.