پرسشها و پاسخها، ص: 146

صورتی درمی آيند.

مثلًا حرص و آز در انسان حالت طغيان يافته غريزه حبّ ذات است كه بر اثر فقدان تعديل، حالت حرص و آزمندی به خود می گيرد.

حالت مجادله گری انسان شاخه ای از حسّ كنجكاوی او است منتهی إعمال اين حسّ در موارد ديگر برای كشف حقيقت و واقع گرايی است ولی آن جا كه به صورت جدال در می آيد اين حس در طريق يك رشته اغراض غير صحيح قرار می گيرد و انسان حالت مناقشه گری به خود می گيرد و همچنين است ديگر غرايز منفی انسان مانند كشش به سمت جنس مخالف.

گواه بر اين كه ابعاد به اصطلاح منفی در نهاد بشر در ابتدا موجود نبوده بلكه اين ابعاد حالت های طغيان يافته غرايز بشری می باشند اين است كه قرآن در موارد متعدّدی كه انسان را به اصطلاح به ابعاد منفی توصيف می كند به دنبال آن افراد صابر را كه دارای اعمال صالح و نيك می باشند از اين ابعاد فوراً استثنا می كند و می فرمايد:

«وَ الْعَصْرِ* إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ* إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» «1».

سوگند به عصر ظهور پيامبر اسلام* كه بی ترديد انسان در زيان كاری بزرگی است؛* مگر كسانی كه ايمان آورده و كارهای شايسته انجام داده اند و يكديگر را به حق توصيه نموده و به شكيبايی سفارش كرده اند.

______________________________
(1) عصر (103): 1- 5.