پرسشها و پاسخها، ص: 112

أحسن الخالقين «1» است. و اقتضای اين عالم بر اختلاط خير و شرّ در يكديگر است.

مجموعه جهان آفرينش يك واحد تجزيه ناپذير است كه همه اجزای آن با يكديگر ارتباط دارند و بر يكديگر تأثير گذارند و هيچ يك از اجزای اين مجموعه را نمی توان حذف كرد. چرا كه حذف بعض اجزا مستلزم، بلكه عين حذف همه اجزا می باشد. در عالم مادّه شرور از خيرات تفكيك ناپذير است موت و حيات، فقر و غنا، قدرت و ضعف در كنار يكديگر معنا پيدا می كنند به قول حافظ: «چراغ مصطفوی» با «شرار بولهبی» با يكديگر توأمند:

در يك مجموعه، هر جزء موقعيّت خاصّی دارد كه برحسب آن كيفيّت خاصّی برازنده او است: «از شير حمله خوش بود و از غزال رم». در يك تابلوی نقّاشی بايد سايه روشن های گوناگون و رنگ آميزی های مختلف وجود داشته باشد. اگر بنا بود تمام صفحه تابلو يكنواخت باشد و رنگ های متفاوت در كنار هم قرار نمی گرفت ديگر تابلويی هم وجود نداشت.

وقتی كه جهان را جمعاً مورد نظر قرار می دهيم بايد بپذيريم كه در

______________________________
(1) «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَاماً فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْماً ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ» «آن گاه آن نطفه را علقه گردانديم، پس آن علقه را به صورت پاره گوشتی درآورديم، پس آن پاره گوشت را استخوان هايی ساختيم و بر استخوان ها گوشت پوشانديم، سپس او را با آفرينشی ديگر پديد آورديم؛ پس هميشه سودمند و بابركت است خدا كه نيكوترين آفرينندگان است» مؤمنون (23): 14.