پرسشها و پاسخها، ص: 147

در جای ديگر می فرمايد:

«وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئاتُ عَنِّي إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ* إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ» «1».

و اگر پس از گزند و آسيبی كه به او رسيده خوشی و رفاهی به او بچشانيم، قطعاً خواهد گفت: همه گزندها و آسيب ها از فضای زندگی ام رفت و ديگر آسيبی نمی بينم و مسلماً در آن حال كه غافل از حوادث آينده است بسيار شادمان و خودستا خواهد بود.* مگر كسانی كه در خوشی ها و آسيب ها شكيبايی ورزيدند و كارهای شايسته انجام دادند، اينانند كه برای آنان آمرزش و پاداشی بزرگ است.

اين استثنا كردن برای اين است كه شرور و بدی ها و به اصطلاح ابعاد منفی در وجود انسان به صورت ابتدايی وجود ندارد؛ زيرا آفرينش همه انسان ها يكسان بوده و در اين مورد تبعيضی نيست بلكه يك چنين حالتی معلول طغيان پذيری غرايز افراد غير مؤمن به خدا است، ولی گروه با ايمان كه در برابر محرّمات حالت استقامت و خويشتن داری دارند از چنين طغيان پيراسته بوده و غرايز آنان در مسير صحيح صلاح و تكامل آنان قرار می گيرد.

در اين جا ممكن است اين سؤال مطرح شود كه اگر اصل غرايز مايه بقای حيات انسان است چرا انسان به گونه ای آفريده شده است كه

______________________________
(1) هود (11): 10- 11.