فراز 23 از دعای 31 ( شایستگی شفاعت )

اى خدا پس تو هم بر تنهائى (و بى‌كسى) من در پيشگاه حضرتت ترحم كن (كه من اينجا در حضور تو غير تو كسى و فرياد رسى و يار و مونسى ندارم غريب و تنها و بى‌يار و ياورم در اين حال به حالم ترحم فرما) و از ترس و وحشت قلبم و بيم و اضطراب اركان وجودم از هيبت قهر و جلالت بر من ترحم كن (كه ابدا تاب هيبت و جلال تو را ندارم نه من بلكه تمام قواى عالى و دانى عالم تاب قهر و سطوت و جلال و مهابت و هيبت و انتقام تو را نخواهند داشت). اى خداى من مرا گناهان در پيشگاه حضورت سخت با ذلت و خوارى به پا داشته پس اگر من سكوت كنم (و به درگاهت ناله و فرياد نكنم) كسى از طرف من سخنى (به عذرخواهى و شفاعت) نخواهد گفت و اگر خود شفاعت خويش كنم به شفاعت اهليت ندارم (و شفاعتم مقبول نخواهد شد) كه هيچ بنده مجرم عاصى پر گناه ستمكار قابل آنكه نزد سلطان شفيع خود شود نخواهد بود (تبصره البته بايد دانست كه در اين دعاى توبه اين سخنان و بلكه تمام ادعيه كه امام عليه‌السلام به درگاه خدا عرضه مى‌دارد تعليم طريق توبه و دعاست به امت زيرا اگر به ظاهر آن مقصود باشد امام معصوم است و عصيان و گناهى ندارد تا توبه از آن كند پس به طور كلى اين اظهارات يا مقام تذلل و عبوديت است يا حسنات الابرار سيئات المقربين است يا غرض از آن كيفيت دعا و تعليمات كلى به امت آموختن است براى رابطه با خدا و طريق راز و نياز با حق و شرح امورى كه به بندگان در راه معرفت و عبوديت و عرض حاجت به درگاه عزت حضرت احديت تعلمش لازم و تذكرش ضرور است خواهد بود و تمام پيمبران و رسول اكرم و آل اطهارش گناه به معنى مخالفت به امر خدا و ترك طاعت واجب ابدا ندارند لذا اين اظهارات بر محملهائى بايد توجيه شود كه با مقام و منصب عصمت و طهارت مناسب باشد پيغمبر اكرم نيز كه فرمود انى لا ستعفر الله فى كل يوم سبعين مره نه مقصود استغفار و توبه از گناه و عصيانست چون با دليل متقن عقل و نقل و كتاب و سنن انبياء و اولياء جميعا معصومند و گناهشان ترك اولى خواهد بود و خصوص خاتم النبيين و اوصياء آن حضرت همه منزه از عصيان بلكه به شايد مبرا از ترك اولى نيز باشند صلواه الله عليهم اجمعين).

شفاعت خداوند از گناهكار

انسان‌هايى كه مرتكب گناه مى‌شوند دو دسته‌اند:

1- گروهى خود را در گناه و عصيان غرق مى‌كنند و طغيان و سركشى را به حدّ نهايى مى‌رسانند، پس آنان در گمراهى و غفلت و نا اميدى به سر مى‌برند.

خداوند قهّار در كمين است و به آنها ميدان مى‌دهد و به خودشان وامى‌گذارد تا پشتشان از بار گناه سنگين شود و استحقاق بيشترين مجازات را پيدا كنند. آنان همه پل‌ها را در پشت سر خود ويران مى‌كنند و پرده حيا و شرم را دريده و شايستگى هدايت الهى را از دست داده‌اند. و خداوند نسبت به آنان هيچ گونه رحمت و عفو نشان نمى‌دهد؛ زيرا در آنان آلودگى به گناه مانند بيمارى وبا به جانشان افتاده و روح ايمان را مى‌خورد. كار به جايى مى‌رسد كه سر از تكذيب آيات حق در آورده و فراتر رفته و به استهزا و تمسخر پيامبران و معصومان (عليهم السلام) وامى‌دارد و سپس حرف حق و راه حقيقت را انكار مى‌كنند و قيامت و بهشت و جهنّم را زير سؤال مى‌برند و به مرحله‌اى مى‌رسد كه ديگر هيچ دليل و اندرز و هشدارى مؤثّر نيست و تنها تازيانه عذاب دردناك، او را بيدار كند.

برگهاى تاريخ آكنده است از سيه‌روزى و سرانجام ستمگران و جنايت كارانى كه به كيفر خداوند نابود شده‌اند.

خداوند متعال در وصف آنان مى‌فرمايد:

﴿ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَىٰ أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ﴾«1»

آن گاه بدترين سرانجام، سرانجام كسانى بود كه مرتكب زشتى شدند به سبب اينكه آيات خدا را تكذيب كردند و همواره آنها را به مسخره مى‌گرفتند.

حضرت على (عليه السلام) در عاقبت آنان كه به باطل ميل نشان مى‌دهند، فرمود:

وَ لَئِنْ امْهَلَ اللّهُ الظَّالِمَ فَلَنْ يَفُوتَ اخْذُهُ وَ هُوَ لَهُ بِالْمِرْصادِ عَلى‌ مَجازِ طَرِيقِهِ وَ بِمَوْضِعِ الشَّجى‌ مِنْ مَساغِ رِيقِهِ.«2»

اگر خداوند ستمكار را مهلت دهد هرگز فرصت مؤاخذه او از دستش نمى‌رود، و بر سر راه او در حالى كه گلويش در دست قدرت اوست در كمين است.

2- گروهى، زياد به گناه آلوده نمى‌شوند و با زنگ‌هاى بيدار باش مانند فقر و بيمارى و يا مجازات‌هاى متناسب با اعمالشان كه ناگهانى پديد مى‌آيد؛ هوشيار و به راه حق باز مى‌گردند. اينان هنوز شايستگى هدايت را دارند و با پرده‌پوشى پروردگار در دنيا مشمول شفاعت قرار مى‌گيرند و در حقيقت چوب خداوند و ناراحتى‌هاى وارد بر آنان، نعمت محسوب مى‌شود.

خداوند حكيم در حق آنها مى‌فرمايد:

﴿ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾«3»

در خشكى و دريا به سبب اعمال زشتى كه مردم به دست خود مرتكب شدند، فساد و تباهى نمودار شده است تا [خدا كيفر] برخى از آنچه را انجام داده‌اند به آنان بچشاند، باشد كه [از گناه و طغيان‌] برگردند.

رسول اللّه (صلى الله عليه و آله) درباره الطاف خداوند براى تنبيه انسان مى‌فرمايد:

إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذا قارَفَ الذُّنُوبَ ابْتُلِىَ بِها بِالْفَقْرِ، فَإِنْ كانَ فى‌ ذلِكَ كَفَّارَةٌ لِذُنُوبِهِ وَ إِلَّا ابْتُلِىَ بِالْمَرَضِ، فَإِنْ كانَ فى‌ ذلِكَ كَفَّارَةٌ لِذُنُوبِهِ وَ إِلَّا ابْتُلِىَ بِالْخَوْفِ مِنَ السُّلطانِ يَطْلُبُهُ، فَإِنْ كانَ ذلِكَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ وَ إِلَّا ضَيَّقَ عَلَيْهِ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِهِ، حَتَّى يَلْقَى اللَّهَ حينَ يَلْقاهُ وَ ما لَهُ مِنْ ذَنْبٍ يَدَّعِيِه عَلَيْهِ فَيَأْمُرُ بِهِ إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِنَّ الْكافِرَ وَ الْمُنافِقَ لَيُهَوَّنُ عَلَيْهِما خُرُوجُ أَنْفُسِهِما حَتَّى يَلْقَيانِ اللَّهَ حِيْنَ يَلْقَيانِهِ وَ ما لَهُما عِنْدَهُ مِنْ حَسَنَةٍ يَدَّعِيانِها عَلَيْهِ فَيَأْمُرُ بِهِما إِلَى النَّارِ.«4»

هر گاه مؤمن گناه كند، به سبب آن گناهان گرفتار فقر شود. اگر آن فقر، گناهان را پاك نكرد، به بيمارى مبتلا شود و اگر آن هم گناهانش را نزدود به ترس از تعقيب قدرت حكومت گرفتار شود و اگر اين نيز گناهش را پاك نكرد هنگام مردن به سختى جان دهد تا آن كه سرانجام خدا را بدون گناهى كه به سبب آن بازخواست شود، ديدار كند و دستور دهد كه او را به بهشت برند، امّا كافر و منافق در هنگام مرگ، جانشان به آسانى بيرون مى‌رود تا هنگامى كه در محضر عدل پروردگار حاضر مى‌شوند، حسناتى در نامه اعمال آنها نباشد تا ادعايى كنند و سپس دستور مى‌رسد كه آنان را به سوى دوزخ هدايت كنيد.

بنابراين تا همه پرده‌ها پاره نشده است و رسوايى‌ها بر سر زبان فرشتگان و مردم نيفتاده، بايد كارى كرد.

______________________________

(1)- روم (30): 10.

(2)- نهج البلاغه: خطبه 96.

(3)- روم (30): 41.

(4)- بحار الأنوار: 78/ 199، باب 1، ذيل حديث 56؛ جامع الأخبار: 115.