هر گیاهى نظیر خود را تولید مى کند و این تولید مثل خود ، از عجیب ترین تشکیلات پیچیده نباتى است که روى مشیت و برنامه مفصلى انجام مى گیرد ، شما شکل هاى متعارف و رایج آن را بارها دیده اید ، براى مزید بصیرت نمونه هایى از اشکال دیگر مى آوریم :گل ها و گروه هاى مختلف نباتى بر اثر دارا بودن کارخانه ها و غدّهاى خاصى ، به تهیه انواع مختلف شیره ها که هر یک از آنها مورد توجه نوع خاصى از حشرات است ، پرداخته و حشرات خاصه را به دور خود جمع مى کنند تا در مقابل ، این جمع کردن حشرات نیز وسیله تلقیح آنها باشند ، در نتیجه بذر لازم براى تولید نبات و گل هاى سال آینده و نسل آینده به وجود آید !اینجا از جاهایى است که نباتات ، حیوانات را با هزینه کردن شیره هاى مختلف به مدار ، رفاقت و همنشینى خود وادار مى کند ، یا به عبارت بهتر ، نظامات الهى ، حیوانات را در خدمت تولید نباتات گمارده است .بهتر است این بحث پیچیده و راز مهم را با دیده یک متخصص فن که استاد علم الحیات یا فیزیولوژى و علوم طبیعى و دکتر در فلسفه از پتیبورک و متخصص در وراثت چند نوع حشره مى باشد یعنى دکتر جان ویلیام کلاتس ببینیم ، مى گوید :یکى از مسائل بغرنج عالم وجود یک نوع رابطه و علاقه اجبارى است که در بین پاره اى از موجودات مثلاً یک گیاه خاص با یک حیوان خاص مشاهده مى شود . یکى از مصادیق آن ارتباطِ مرموز و عمیق ، رابطه اى است که میان گل یوکا و مگس یوکا وجود دارد . گل یوکا سرش پایین است و مادگى یعنى قسمت ماده گل نیز از بساک یا قسمت نرِ گل پایین تر است .کلاله یا مادگى گل که باید گرده به آن وارد شود به شکلى است که ورود گرده به درون آن به خودى خود امکان ندارد ، گرده یوکا توسط مگس ماده یوکا کمى پس از غروب آفتاب به مادگى حمل مى شود ، بدین ترتیب که مگس یوکا قسمتى از گرده را از بساک در دهانش گرفته به سوى کلاله پرواز نموده ، تخمدان گل را مى شکافد و چند دانه از تخم خود را در آن مى گذارد و سپس روى آن را با گرده اى که آورده مى پوشاند .گل ، دانه هاى زیادى مى دهد که قسمتى از آن را کرم هاى نوزاد مگس مى خورند و قسمت دیگر گل هاى تازه تولید مى کند . تولید مثل گل یوکا یا بهتر بگوییم بقاى نسل این گل از آغاز پیدایش آن تا کنون ، تنها به وسیله این مگس انجام مى گیرد ! این گل نیز به نوبه خود محل مناسبى براى بقاین سل مگس یوکاست .بین انجیرهاى تجارتى نوعى از انجیرهاى مرغوب هست که بین آنها و چند نوع از زنبورهاى کوچک نیز همین رابطه برقرار است .خوشه هاى درخت انجیر دو نوع اند عده اى هم گل هاى نر دارند و هم گل هاى ماده و عده اى دیگر فقط گل هاى ماده دارند ولى این همه گل ها به وسیله زنبورهاى ماده تلقیح مى شوند بدین ترتیب که مدخل این گل ها در نتیجه وجود پوشش هاى مختلف به قدرى صعب العبور است که حشره بى نوا به زحمت مى تواند به داخل آن راه یابد و غالباً بال هایش در سر این کار جدا مى شود ولى عاملى مرموز او را با وجود این همه مشکلات تحریص مى کند تا بالاخره به درون گل راه یابد .اگر گل از آن هایى است که هم قسمت نر دارد و هم قسمت ماده ، زنبور ماده تخم گذارى مى کند و خود مى میرد ، تخم ها رشد کرده ، زنبور مى شوند ، زنبورهاى نر مى میرند و زنبورهاى ماده از گل بیرون شده به گل هاى دیگر به پرواز مى آیند ولى پیش از خروج از داخل گل با گرده درون گل آغشته مى شوند تا آن را به گل هاى دیگر ببرند .اگر گل دیگر که زنبور بر آن مى نشیند مانند اولى نر و ماده باشد که همان عمل گذشته تکرار مى شود و اگر گل جدید فقط ماده باشد به علت عمق زیاد این گل ، زنبور بدون آن که بتواند تخم گذارى کند پس از نشستن روى آن از آنجا مى گذرد ولى با همین مکث مختصر بر روى گل ماده ، گل ماده را با گرده نر که به آن آغشته بود و به همراه داشت تلقیح مى کند ، در نتیجه این گل بزرگ شده تبدیل به انجیر رسیده کاملى مى شود .نخستین درخت هاى انجیرى که در آمریکا آورده شد میوه ندادند پس از مدتى متوجه شدند که موقع حمل این درخت ها آن زنبورها را با خود نیاوردند ، وقتى زنبورهاى مخصوص را نیز به آمریکا آوردند درخت ها میوه دادند و انجیر از مال التجاره هاى مهم آمریکا شد .
