عوامل دیگرى که باعث آلودگى انسان مى شوند، عبارتند از : معلم گمراه، رفیق ناباب، لقمه حرام، جامعه فاسد و حکومت فاسد. این ها عواملى هستند که در قرآن و روایات بیان شده اند.حرام خوارى انسان را به سوى ناپاکى سوق خواهد داد ؛ زیرا لقمه حرام، تیرگى دل مى آورد و تیرگىِ باطن، میل به عبادت را کم و میل به گناه را تقویت مى کند.
در کربلا هنگامى که زین العابدین علیه السلام از امام حسین علیه السلام پرسید : چرا مردم به کشتنِ بى گناهان آلوده شده اند، امام فرمود : «مُلِئَتْ بُطُونُهُمْ مِنَ الحَرام»3 ؛ یعنى حرام خوارى باعث چنین امرى شده است.حکومت فاسد نیز عامل فساد مردم است. چنین حکومتى بستر گناه را آماده مى سازد، عوامل تحریک شهوت را زیاد مى کند و چون مردم از ایمان قوى برخوردار نیستند، به دام گناهان گرفتار مى شوند :«وَ فِرْعَوْنَ ذِى الاْءَوْتَادِ * الَّذِینَ طَغَوْا فِى الْبِلادِ * فَاَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسَادَ »4.و با فرعون نیرومند که داراى میخ هاى شکنجه بود، همانان که در شهرها طغیان وسرکشى کردند و در آن ها فساد و تباه کارى فراوانى به بار آوردند .وقتى که حکومت، الهى و معنوى نباشد و صاحبان قدرت آلوده باشند، مردم را نیز آلوده مى کنند :«ظَهَرَ الْفَسَادُ فِى الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ اَیْدِى النَّاسِ»5.در خشکى و دریا به سبب اعمال زشتى که مردم به دست خود مرتکب مى شدند ، فساد و تباهى نمودار شده است.در راس مردم، حاکمان و استانداران و دولتمردان قرار دارند. اگر انسان ها فاسد و رشوه خوار باشند، اگر روابط پنهانىِ نامشروعى را داشته باشند، زیردستان خود را هم آلوده مى کنند.معلم آلوده، کودکان را آلوده مى کند. رفیق آلوده انسان را آلوده مى سازد ؛ اما آن چه مهم است، این است که هر انسانى، حتى فرعون، نمرود، ابوسفیان، ابولهب، معاویه و یا هر ستم گر دیگرى، همگى پاک به دنیا آمده اند.
