میزان

مساله ى ترازو و وزن شدن اعمال به هر کیفیتى که باشد از مسایل بسیار مهمى است که به عنوان یکى از امور قیامت در کتاب خدا قرآن مجید و در معارف اسلامى و روایات اهل بیت به صورتى وسیع و گسترده مطرح است .وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذ الْحقُّ . . .  ترازو در آن روز ، ترازوى حق است وَنَضَعُ المَوَازِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیَامَهِ فَلاَ تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً . . . (2) .ترازوهاى عدل را براى روز قیامت قرار مى دهیم ، و به کسى در آن روز به هیچ عنوان ستمى نمى شود .هشام بن سالم مى گوید : در رابطه با این آیه از حضرت صادق (علیه السلام) پرسیدم که منظور از میزانها در قیامت چیست ؟ حضرت فرمودند : انبیا و اوصیاى انبیاست(3) .آرى ، در قیامت ، عقاید و اخلاق و اعمال مردم را با انبیا و امامان معصوم مى سنجند ، اگر عقاید و اخلاق و اعمال فرد در حد خودش هماهنگ با عقاید

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ اعراف ( 7 ) : 8 .

2 ـ انبیاء ( 21 ) : 27 .

3 ـ معانى الاخبار : 31 ، حدیث 1 ; بحار الانوار : 7 / 249 ، باب 10 ، حدیث 6 .

و اخلاق و اعمال انبیا و ائمه باشد اهل نجات است ، و در حقیقت میزان او سنگین است ، و اگر هماهنگ نباشد براى او نجاتى نیست ، چون میزانش سبک و بىوزن است . قرآن مجید در بسیارى از آیات به این دو مساله اشاره دارد : . . . فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ فَاُولئِکَ هُمُ المُفْلِحُونَ * وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَاُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا اَنْفُسَهُم بِمَا کَانُوا بِآیَاتِنَا یَظْلِمُونَ  آنان که وزن عقاید و اعمال و اخلاقشان در ترازوى حق سنگین باشد اهل فلاح و رستگارى اند ، و آنان که سبک باشد به خاطر ستمى که بر آیات خدا در دنیا روا داشتند و عمرى را به انحراف و تجاوز از حق سپرى کردند دچار خسارت و زیانند . . . . وَاِن کَانَ مِثْقَالَ حَبَّه مِنْ خَرْدَل اَتَیْنَا بِهَا وَکَفَى بِنَا حَاسِبِینَ (2) .اگر عملى به وزن دانه ى خردلى باشد آن را بیاوریم ، و به اینکه ما حسابگر آن باشیم کافى است .فَاَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ * فَهُوَ فِی عِیشَه رَاضِیَه * وَاَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ * فَاُمُّهُ هَاوِیَهٌ * وَمَا اَدْرَاکَ مَاهِیَهْ * نَارٌ حَامِیَهٌ (3) .هرکس را در آن روز در ترازوى حق ، اعمال وزین و سنگینى باشد در عیش و عشرت خشنود کننده خواهد بود ، و هرکس را در میزان قیامت ، اعمالى سبک و بىوزن باشد جایگاهش هاویه است و چه مى دانى هاویه چیست ؟ آتش داغ و سوزنده است .عقاید حقه ، و اعمال صالحه ، و اخلاق حسنه برخوردار از ارزش و وزن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ اعراف ( 7 ) : 8 ـ 9 .

2 ـ انبیاء ( 21 ) : 47 .

3 ـ قارعه ( 101 ) : 6 ـ 11 .

است ، و در میزان عدل الهى داراى سنگینى غیر قابل تصور ، و موجب نجات در عرصات و مواقف مهمه است .حضرت باقر (علیه السلام) از پدران بزرگوارش از رسول خداروایت مى کند که آن حضرت فرمودند :حُبّى وَحُبُّ اَهْلِ بَیْتِى نافِعٌ فِى سَبْعَهِ مَواطِنَ اَهْوَالُهُنَّ عَظیمَهٌ ، عِنْدَ الْوَفاهِ ، وَفِى الْقَبْرِ ، وَعِنْدَ النُّشورِ ، وَعِنْدَ الْکِتابِ ، وَعِنْد الْحِسابِ ، وَعِنْدَ المِیزانِ ، وَعِنْدَ الصِّراطِ(1) .عشق به من و عشق به اهل بیتم در هفت موطن که داراى اهوال عظیمه است سود مى رساند : زمان مرگ ، در قبر ، وقت زنده شدن در قیامت ، نزد پرونده ، وقت حسابرسى ، کنار میزان و ترازو و وقت عبور از صراط .مى دانیم که محبت محب ، محرک بسیار مهمى براى شکل گیرى از محبوب است ، محبتى که در هفت موطن براى انسان سودمند است محبتى است که موجب فرمانبرى از فرمانهاى رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت بزرگوار آن حضرت باشد .حضرت سجاد (علیه السلام) از رسول خدا روایت مى کند :ما یُوضَعُ فى میزانِ امْرِىء یَوْمَ الْقِیامَهِ اَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ(2) .چیزى برتر از حسن خلق در ترازوى انسان در روز قیامت قرار داده نمى شود . امام هشتم (علیه السلام) در نامه اى به مامون عباسى نوشت :

 ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ امالى صدوق : 10 ، المجلس الثالث ، حدیث 3 ; خصال : 2 / 360 ، حدیث 49 ; بحار الانوار : 7 / 248 ، باب 10 ، حدیث 2 .

2 ـ کافى : 2 / 99 ، باب حسن الخلق ، حدیث 2 ; بحار الانوار : 7 / 249 ، باب 10 ، حدیث 7 .

وَتُوْمِنُ بِعَذابِ الْقَبْرِ ، وَمُنْکَر وَنَکِیر وَالْبَعْثِ بَعْدَ الْمَوْتِ وَالْمِیزانِ وَالصِّراطِ(1) .

به عذاب قبر و منکر و نکیر و برانگیخته شدن بعد از مرگ و میزان و صراط ، ایمان داشته باش .مساله ى میزان هم به مانند مسایل گذشته از مصادیق غیب است و ایمان به آن بر اساس آیات قرآن و روایات واجب و لازم است ، و اعتقاد به آن در زندگى و حیات انسان داراى آثار باارزشى است .