اهميت مسواك در روايات

اسلام براى مسواك و به تعبير گسترده تر براى بهداشت دهان و دندان قواعد محكم و متينى دارد كه اطلاع از آن دستورهاى آسمانى و حكيمانه براى هر مرد و زن مسلمانى لازم است .اولاً مسواك زدن از پيامبران الهى شروع شده و ثانيا دستور اكيد فرهنگ خداست .
قالَ الصَّادِقُ عليه السلام : اَلسِّواكُ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلينَ؛ امام صادق عليه السلام فرمود : مسواك از آداب انبيا است .
وَقالَ أبُو عبداللّه عليه السلام : مِنْ أَخْلاقِ الْأَنْبِياءِ السِّواكُ؛ و نيز امام صادق عليه السلام فرمود : مسواك از اخلاق پيامبران خداست .
وَقالَ الصَّادِقُ عليه السلام : أرْبَعٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلينَ :التَّعَطُّرُ وَالسِّواكُ وَالنِّساءُ وَالْحَناءُ؛ و نيز حضرت صادق عليه السلام فرمود : چهار چيز از روش فرستادگان خداست : بوى خوش ، مسواك ، ازدواج ، خضاب با حنا .
قالَ أبُو عبداللّه : نَزَلَ جِبْرَئيلُ عَلى رَسُولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله بِالسِّواكِ وَالْخِلالِ وَالحَجامَةِ؛ امام صادق عليه السلام فرمود : جبرئيل با سه چيز بر پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرود آمد :
مسواك ، خلال دندان ها و خون گرفتن .
عَنْ أَبى عبداللّه عليه السلام قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : اَوْصانى جَبْرَئيلُ بِالسِّواكِ حَتَّى خِفْتُ على أَسْنانى ؛ امام صادق عليه السلام فرمود : پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : جبرئيل آن چنان مرا به مسواك سفارش كرد ، در حدى كه من بر دندان هايم ترسيدم «كه عجب عضو مهم و حساسى است» . عَنِ الصَّادِقِ عليه السلام قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : مازالَ جِبْرَئيلُ يُوصينى بِالسِّواكِ حَتّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيَجْعَلُهُ فَريضَةٌ؛ امام صادق عليه السلام نقل مى كند ، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود به طور دائم جبرئيل مرا به مسواك سفارش كرد ، تا جايى كه گمان كردم از امور واجب خواهد شد . عَنْ أبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ : قالَ النَبِىُّ صلى الله عليه و آله :مازالَ جِبْرَئيلُ يُوصينى بِالسِّواكِ حَتّى خِفْتُ أَنْ أُحْفِىَ أَوْ أُدْرِدَ؛ امام باقر عليه السلام مى فرمايد : پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : جبرئيل دائما مرا به مسواك سفارش مى كرد ، تا جايى كه ترسيدم دندان هايم بدون مسواك ساييده شود يا از بين برود .رسول عزيز اسلام صلى الله عليه و آله مسئله مسواك را در اين روايات با ذكر نام مبارك جبرئيل يك امر الهى و متكى به وحى دانسته و روشن مى كند كه مسئله مسواك دندان و بهداشت دهان يك امر الهى است و البته پيروى از اين امر موجب خشنودى صاحب امر است ، به همين خاطر در ابتداى روايت امام صادق عليه السلام از كلام رهبر اسلام آورده : مسواك ، باعث جلب خشنودى خداست . قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : فِى السِّواكِ ثَمانِيَةُ خِصالٍ : يَطيبُ الْفَمَ ، وَيَشُدُّ اللّثَّةَ ، وَيَجْلُو الْبَصَرَ ، وَيَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ ، وَيَفْرَحُ الْمَلائِكَةَ ، وَيُرْضِى الرَّبَّ ، وَيَزيدُ الْحَسَناتِ ، وَيَصِحُّ الْمِعْدَةَ ؛ پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود : در مسواك هشت خصلت است : دهان را پاكيزه مى كند ، لثه را محكم مى نمايد ، به چشمان جلا و روشنايى مى دهد ، بلغم را از بين مى برد و فرشتگان را شاد و خداوند را خشنود مى سازد ، به حسنات مى افزايد و بهداشت معده است .
اما كلمه « طيب » از نظر مفهوم وسيع تر از لغت طاهر است ، در حقيقت پيامبر صلى الله عليه و آله مى خواهند بفرمايند : مسواك نفعش شامل پاكى دندان ، قسمت هاى جوار دندان ، پاكيزگى دهان و زيبايى ميناى دندان و زيبايى چهره انسان است .استحكام لثه با مسواك زدن به علت برطرف شدن آلودگى هايى است كه در شيار بين دندان ها و لثه ها وجود دارد و همين آلودگى هاست كه با مسواك برطرف مى شود و لبه لثه را كه مرتب در آلودگى ها غرق بوده از بين برده و لثه محكم و نو مى روياند . اما جلاى چشم : شما وقتى عينك غبار نشسته خود را خوب پاك مى كنيد يا سربازى كه تفنگ خود را خوب تميز مى كند ، مى گويند : جلا يافت و آنچه در طب وارد است ، همين كلمه جلاست . اگر در حوالى چشم ها هر عامل عفونى و آلودگى برطرف شود ، جلا و جلوه خاصى مى يابد و بر عكس اگر دچار همسايه بد شود رو به كدورت مى رود ، تا آنجا كه ممكن است يك دندان چركين يا يك سينوس عفونت يافته ، چشم را تار و حتى به طرف كورى بكشاند و چه بسا وجود يك كانون عفونى در دهان و دندان بر كليه يا كبد اثر گذاشته و غيرمستقيم جلا و روشنايى چشم را كم نمايد . نبىّ اكرم در هر مطلبى حتى در مورد جلاى چشم به ذكر خواص مسواك زدن و اثر آن بر اعضاى مجاور پرداخته اند ، گويا اصطلاحات طبى است كه از دهان حضرت خارج مى شود . مثلاً براى دهان كلمه « طيب » انتخاب مى فرمايد و براى لثه كلمه « شدت » و براى چشم كلمه « جلا » و پس از اين كه انگشت بر دگمه احساسات و عواطف پيروان خود مى گذارند و مى گويند : اى مسلمان ! تو اگر دهانت را طيب و لثه ات را شديد و چشمت را جلا دادى و برادرت و افراد ديگر خانواده ات و همه اين كار را كردند ، به سلامتى اجتماع مسلمانان افزوده شده و پيشبرد اجتماع مسلمانان به طرف يك بهداشت صحيح و اصولى نه تنها فرشتگان را شاد مى سازد ، بلكه آن كه خالق فرشتگان و دهان و لثه و چشم است ، راضى مى گردد .با توجه به اين كه هركس خدا از او راضى است ، بهداشت روحى و روانى بسيار جالبى هم دارد ، علاوه بر اين كه از اين راه بر حسنات خود افزوده و مأجور و مثاب است معده خود را صحت بخشيده است .  نمى دانم به اين معجزه حضرت توجه فرموديد كه چرا جلاى چشم و طيب بودن دهان را اوّل آورده و بعد به خشنودى و رضاى فرشتگان و خدا پرداخته و در آخر بهداشت معده را بيان كرده است ؟
مگر نيست كه در اسلام هميشه و همه جا ترتيب رعايت شده و مطالب بر حسب اهميت ، مى آيند . اما در اينجا چه شد كه بهداشت دهان و دندان آغاز سخن است و در ميان خشنودى خدا و فرشتگان و در پايان از صحت معده صحبت مى شود !! اگر بهداشت روانى شما درست نباشد ، «يعنى مجرى دستورهاى روحى و عبادى و معنوى حضرت حق نباشيد» مسواك ، دندان ها را پاك و دهان را خوشبو و لثه را محكم مى سازد ، اما با روان نادرست و روحيه مضطرب ، ناحيه هيپوتالاموس و ساير غدد و اعضا اجازه نمى دهند كه گوارش درست باشد ، از اين رو مسواك و خشنودى خدا با هم عامل سلامتى معده اند . آرى ، به فرموده قرآن مجيد :  إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ . يقيناً خدا كسانى را كه بسيار توبه مى كنند ، و كسانى كه خود را [ با پذيرش انواع پاكى ها از همه آلودگى ها ] پاكيزه مى كنند . دوست دارد .