انسان گاهى براى امر معاش و اداره امور زندگى به دنبال كارى مشروع ميرود ولى موفق به تحقق هدف خود نميگردد، ولى اين گونه نيست كه چون كار مورد نظر انجام نگرفت، كار ديگرى براى اداره امور زندگى در دسترس نباشد، آن قدر عرصه گاه تلاش و كوشش داراى وسعت و گستردگى است كه ميتوان صدها كار ديگر را جاى گزين كارى كرد كه زمينه انجامش فراهم نشد.
آدمى گاهى ميبيند زمان عبادتى خاص ماند ماه مبارك رمضان فرا رسيده، ولى به خاطر سفر يا مرضى كه پيش آمده از انجام آن عبادت عظيم معذور است، و اين عذر ممكن است تا پايان عمر بر جاى بماند، اينطور نيست كه نتواند عمل ديگرى را به جاى روزه ماه رمضان قرار دهد، بلكه خداوند مهربان اطعام مساكين را براى معذور جايگزين نموده و اين جاى گزينى بهره مطلوب را نصيب روزه دار مينمايد.
در روايتى آمده، فقراى مدينه به رسول خدا عرضه داشتند: ما هم دوست داشتيم مانند ديگران از ثروت بهره مند بوديم و بخشى از آن را در راه خدا انفاق ميكرديم، و به حلّ مشكلات مردم كمك مينموديم، ولى دست ما از مال دنيا تهى است و در اين مورد از رحمت و لطف حق محروميم، حضرت به آنان فرمود: ناراحت نباشيد به جاى انفاق و صدقه و كمك به دردمندان از خدا ياد كنيد و به ذكر خدا دل مشغول داريد كه همان ثواب انفاق به ثروتمندان نصيب شما ميشود.
ولى برخى از فرائض و واجبات در صورتى كه مكلّف قدرت انجام آن را داشته باشد، اگر بخواهد آن را ترك نمايد و به جاى آن برنامه ديگرى را جاى گزين كند، عملى در اسلام وجود ندارد كه جاى آنچه را تكليف انسان است بگيرد، و حج از اين قبيل است.
اگر مكلف بخواهد حج را ترك كند و هزينهاش را كار خيرى انجام دهد، يا عمل ديگرى به جاى حج انجام دهد خلأ حج را جبران نميكند، و گناه ترك حج در پرونده انسان ثبت ميشود، و آدمى در قيامت مورد مؤاخذه سخت واقع ميگردد.
حضرت صادق (ع) در روايت مهمى ميفرمايد:
«لما افاض رسول الله صلى الله عليه وآله تلقاه اعرابى فى الابطع فقال: يا رسول الله انى خرجت اريد الحج فعاقنى عائق و انا رجل ملى كثيرالمال فمرنى ان اصنع فى مالى ما ابلغ مابلغ الحاج قال: فالتفت رسول الله صلى الله عليه وآله الى ابى قبيس فقال لو ان اباقبيس لك، زنته ذهبة حمراء انفقته فى سبيل الله مابلغت مابلغ الحاج:»
زمانى كه رسول خدا صلى الله عليه وآله به حج خود پايان داد، عربى در سرزمين مكه با حضرت روبرو شد و گفت: اى رسول خدا از منزلم به نيت حج درآمدم، ولى مانعى بر سر راهم قرار گرفت و مرا از زيارت بيت و مناسك آن مانع شد، در حالى كه از ثروت و مكنت بهره مندم، اكنون مرا فرمان بده كه مالم را در كارى هزينه كنم كه به آنچه حاجيان از ثواب ميرسند برسم، حضرت به جانب كوه ابوقبيس روى كردند و فرمودند: اگر به وزن آن طلاى قرمز در راه خدا انفاق كنى به آنچه حاجيان از ثواب رسيدند نميرسى!
منبع : پایگاه عرفان
