چهار برنامه امام صادق (ع)

در روایت پرقیمتی شخصی از امام صادق (ع) پرسید که شما زندگیتان را برچه اساسی بنا نموده‌اید و چگونه در این دنیا زندگی کرده‌اید؟ آن حضرت فرمود: من تمام زندگی‌ام را در چهار برنامه خلاصه کرده‌ام. اول اینکه: «علمت ان رزقی لا یأکله غیری فأطماننت». خدا را روزی‌رسان دانستم و به این علمم هم مطمئن بودم و لذا تا الان حرام به زندگی‌ام راه نداده‌ام. من مطمئنم که خدا از روزی حلال مقدر من کرده است: من با تمام انسان‌ها سر یک سفره هستیم و خدا برای هر‌کس، روزی خودش را قرارداده و من لقمه دیگری را طرف خودم نکشیده‌ام. ما هم باید خودمان را سبک بال کنیم، چون اگر ماه رمضان بگذرد توبه کردن مشکل می‌شود. در روایات دارد که وای بر کسی که رمضان بر او بگذرد و خودش را به آمرزش نرساند. البته دریافت آمرزش خداوند هم حرکت می‌خواهد و انسان نباید بترسد. اگر خانه یا مغازه یا کسب کسی حرام است باید رهایش کند و بداند که خدا مزد این رها کردن را بهتر از آن چیزی که نزد اوست به او می‌دهد. آن‌ها که از معامله با خدا می‌ترسند باید از کسانی که با خدا معامله کرده‌اند و سود برده‌اند بپرسند. اگر کسی از اول که کاسب شده است خمس و سهم امام را نداده است باید بدهد، چرا که امام زمان (عج) می‌فرماید: این حق ماست و پیش شماست و نگه داشتن آن هم حرام است و مال حرام در مال شماست. این فرد اگر بخواهد پول آب منزلش را با همین پول‌ها بدهد وضوها و غسل‌هایش هم باطل است. خداوند درباره خمس می‌فرماید:

برنامه دوم امام: «علمت ان عملی لا یعمله غیری فاجتهدت». دانستم که تکلیف من گردن دیگری نیست و لذا همه تکلیف‌های خودم را ادا کردم و هر‌چه را خدا از من خواسته بود ادا نمودم. مرحوم فیض کاشانی روایتی را بدین مضمون نقل می‌کند که: «حاسبوا قبل ان تحاسبوا و زنوا قبل ان توزنوا» خودتان به حساب خودتان برسید پیش از آنکه به حسابتان برسند. ایشان می‌فرماید: هر‌کسی که اهل حساب است لحظه مردنش کار او تمام است؛ یعنی به او اعلام می‌کنند که با شما هیچ کاری نداریم. بعد فیض ادامه می‌دهد: و هذا هو الحق عند اولی الالباب. بیداران راه خدا که خوب دقت بکنند می‌بینند که همین درست است و مؤمن وقت مرگ، کارش به پایان رسیده و حساب‌هایش تسویه شده و هنگام مردن سرش را در آغوش خدا می‌گذارد و خواب راحتی می‌کند تا خستگی دنیا از تنش دربرود و روز قیامت به او بگویند که ای مؤمن بهشت منتظرت است. بنابراین، مؤمن، اول مرگ کارش تمام است، ولی منافق و کافر اول مرگ تازه معرکه‌اش شروع می‌شود، چون کاری نکرده است.

حضرت فرمود: سومین برنامه من این بود که «علمت ان الله مطلع علیٍٍّ فاستحییت». دانستم که خدا از حال من آگاه است و لذا هر‌گناهی پیش آمد از او خجالت کشیدم و انجام ندادم.

برنامه چهارم اینکه دانستم می‌میرم پس خودم را برای مرگ آماده کردم. این برنامه، برنامه حیات طیبه است و آدم در حیات طیبه اصلاً شری ندارد و خیری هم از او فوت نمی‌شود.