سیره تربیتی معصومین علیهم السلام

سیره تربیتی ائمه یکی از موضوعات مهم است که باید به صورت ویژه مورد توجه و بررسی قرار گیرد. زیرا یکی از اهداف اصلی بعثت پیامبران به شمار می آید. امروز برای تربیت افراد جامعه، به شناخت سیره تربیتی امامان بسیار نیاز است.

سیره تربیتی ائمه یکی از موضوعات مهم است که باید به صورت ویژه مورد توجه و بررسی قرار گیرد. زیرا یکی از اهداف اصلی بعثت پیامبران به شمار می آید. امروز برای تربیت افراد جامعه، به شناخت سیره تربیتی امامان بسیار نیاز است.
در سیره تربیتی معصومین دو موضوع را باید مورد توجه قرار دارد:
الف: جایگاه معنوی که به آن دست یافتند و ضرورت داشتن این جایگاه.
ب: نقش تربیتی که در جامعه داشتند. معلمانی که مردم را به سوی دانایی بردند و مربیانی که طالبان خوبی و کمال را به فضایل معنوی رساندند.
مبانی کلی
هر چند روش تربیتی امامان نسبت به افراد و طبقات اجتماعی مختلف بود، با هر کس برحسب آمادگی و شرایط روحی خودش رفتار می کرد، اما در هر صورت اصول کلی ذیل، همیشه مورد توجه بوده است:
1- مسؤولیت الهی در تعلیم و تربیت انسان ها.
2- از هر وسیله و ابزار تبلیغی که با اهداف دین سازگار بود و از هر شرایطی برای تربیت افراد به خوبی استفاده می شد.
3- در روابط اجتماعی، اصل، تربیت اشخاص و تأثیرگذاری مثبت بر آن ها بود، هر چند که با امام دشمن بودند.
4- تواضع و محبت و بخشش در رفتارهای اجتماعی از اصول بنیادی بودند. برای همین جهت هیچ گاه در صدد انتقام بر نیامدند. این موضوع در تمام رفتارهای امامان مشاهده می شود.
5- ائمه به همه افراد جامعه به عنوان مسلمان می نگریستند و تلاش برای تربیت آن ها را وظیفه الهی خود می دانستند و از خداوند می خواستند که هدایت شوند.
6- افراد و طبقات مختلف جامعه در نظرگاه تربیتی ائمه، از جایگاه یکسانی برخوردار بودند. یعنی برای تربیت همه می کوشیدند. این حق را برای همگان مسلم و قطعی می دانستند که اگر بخواهند از آثار تربیتی و رفتارهای ارشادی امام بهره مند شوند، چون باران رحمت که برای همگان و همه سرزمین ها نازل می شود، هیچ گاه احسان خود را از کسی دریغ نکردند. مگر آنکه خود نخواهد و یا شرایط سیاسی اجازه ندهد.
7- از انزوا و دوری از جامعه به طور جدی پرهیز می کردند. بر این تلاش بودند که در متن جامعه حضور یافته و با مردم معاشرت نیکو داشته باشند. مگر آنکه حاکمان و یا شرایط پدید آمده از سوی آن ها اجازه ندهد. روابط اجتماعی نیز بر این پایه استوار بود که آن ها را از نادانی بیرون آورد، با وظایف دینی آشنا سازد، آخرت را به یادشان آورد، تا فضایل اخلاقی را شیوه سازند.
سیره تربیتی ائمه یکی از موضوعات مهم است که باید به صورت ویژه مورد توجه و بررسی قرارگیرد. زیرا یکی از اهداف اصلی بعثت پیامبران به شمار می آید. امروز برای تربیت افراد جامعه، به شناخت سیره تربیتی امامان بسیار نیاز است.
8- ائمه همیشه می کوشیدند، جایگاه معنوی و موقعیت علمی خود را به جامعه معرفی کنند. با آنکه سلاطین بنی امیه و بنی عباس با تمام امکانات تلاش کردند که از ارتباط جامعه با اهل بیت جلوگیری کنند و آنها را در انزوای کامل سیاسی و فرهنگی قرار دهند، اما معصومین نیز هر زمان که اندک فرصتی پیش می آمد استفاده نموده و به هرگونه که ممکن بود، این جایگاه الهی و موقعیت علمی و معنوی خود را معرفی و نیازمندی مردم را به خود بیان می کردند. می بینیم در هر زمان که ارتباط مردم با امام بیشتر بوده، این جایگاه بیشتر معرفی شده و جامعه نیز شیفته امام شده است و ویژگی های الهی و معنوی و علمی ائمه بیشتر جلوه کرده است و در هر زمان که در انزوا قرار گرفتند، کمتر نقل شده است.
9- ایفای نقش تربیتی ائمه (علیهم السلام) و هدایتی آن ها برحسب عقاید، ایمان، معرفت افراد و رابطه آن ها با اهل بیت، جایگاه اجتماعی افراد و گرایش آن ها به فضایل اخلاقی، موضع یا وابستگی افراد به درباریان و حکومتیان و ... مختلف بوده است. هر کس را درخور توانایی و آمادگی اش به فضایل اخلاقی دعوت کرده اند. برای این جهت آموزه های تربیتی ائمه (علیهم السلام) برحسب مورد، متفاوت بوده است. این ها برخی از اصول کلی تربیتی ائمه (علیهم السلام) بود که در زندگی آن ها به وفور مشاهده می شود.
10- به پیروان خود نیز دستور می دادند که با دیگران یعنی با کسانی که ائمه را قبول ندارند، معاشرت نیکو داشته باشند؛ تا بتوانند مبلغ خوبی ها و معارف اهل بیت در جامعه باشند. دل های دیگران را نسبت به اهل بیت نزدیک سازند. بدیهی است که اگر کسانی که اهل بیت را قبول ندارند، ائمه را بشناسند و با معارف آنها و مقام معنوی آنان آشنا شوند، حتما پیروی می کنند. برای این جهت ضمن آن که می کوشیدند موقعیت علمی و معنوی خود را به جامعه معرفی کنند، به شیعیان نیز دستور می دادند به گونه ای با مخالفین رفتار کنند که معرف اهل بیت باشند.
منابع:
الاعتقادات فی دین الإمامیه، الشیخ الصدوق، مصنفات شیخ مفید، کنگره جهانی شیخ مفید، 1314
أعیان الشیعه، سید محسن امین، دار التعارف، 1403
البدایه و النهایه، ابن کثیر، احیاء التراث العربی، 1408
درسنامه سیره معصومین علیهم السلام

فرآوری: محمد باعزم