واقعه ی عاشورا ، با همه ی بزرگی مصیبت و بی هماوردی فجایعی که بر بزرگترین انسانهای تاریخ داشت، درسهای فراوانی دارد. توجه به این مسئله که در کنار شور حسینی نباید شعور حسینی فراموش شود و از قطره قطره اشکهایی که بر اباعبدالله (علیه السلام) ریخته می شود باید درس گرفت و در زندگی به کار بست، خود از درسهای عاشوراست. در میان معاصرین یکی از بزرگترین اندیشمندانی که توجه ویژه ای به این مسئله داشته اند مرحوم علامه محمد تقی جعفری(ره) بودند که مجموع سخنرانی ها و مطالب ایشان در این خصوص در کتاب "حسین، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت" منتشر شده است. به لطف خدا بعضی از مطالب ایشان در ایام محرم باز نشر خواهد شد که قسمت سیزدهم آن را در ادامه می خوانید...
بررسی علل قیام امام حسین (علیه السلام) روشن کننده ابعاد مختلف واقعه عاشورا بوده و آموزه های بسیاری برای انسان و جامعه اسلامی به همراه خواهد داشت. تصمیم گیری امام حسین (علیه السلام) برای قیام، در یک شب خلاصه نمی شود، بلکه علل و ارکان این قیام سالیان بسیاری عرصه را برای امام به عنوان امام و پیشوای جامعه اسلامی سخت ساخته بود. عللی که هرکدام به تنهایی می توانست آغازگر قیامی بزرگ باشد، چه رسد که همه این موارد هم زمان جامعه مسلمین را نشانه رفته بود و حاکم ناخلفی چون یزید، ظلم و بی عدالتی را در حد زیادی در حق مردم روا داشته بود. حاکمیتی که به جای رشد، جامعه را روزبه روز به سقوط و نابودی نزدیک می ساخت. قیام امام حسین (علیه السلام) به منظور احیای دین حق و چنین جامعه ای صورت گرفت.
در یک تقسیم بندی کلی می توان علل قیام امام را در شش مورد بیان نمود:
پایمال شدن حق و حقیقت
در جامعه آن روز عراق، نادیده گرفتن حق توسط حاکمان امری طبیعی در جامعه تلقی می شد؛ اما مگر می شود حق را پایمال کرد؟ حتی حمایتگران حق نیز از این ظلم و ناحقی در امان نبودند. عمار، سلمان، ابوذر، مالک اشتر و بسیاری دیگر به جرم حمایت از دین خدا و حق و حقیقت به شهادت رسیدند. امام نظاره گر تمام بی عدالتی ها بودند و از این ستم زخمی غیرقابل التیام درجان و دل ایشان ایجادشده بود.
نقض احترام انسان ها و معامله با مردم جامعه، مانند معامله با بردگان
در جامعه آن روز فردی که قدرت داشت حکومت را اداره می کرد و دیگران همچون برده و وسیله ای برای دستیابی آن شخص به اهداف شوم و دور از انسانیتش بودند. معاویه و یزید هر دو محیطی ناامن برای مردم به وجود آورده بودند. محیطی که با قانون (من می خواهم پس باید اتفاق بیفتد) اداره می شد و مردم به گونه ای زندگی می کردند که اراده حکام بر آن بود. رفتار آنان با مردم همچون برده ای بود که زیر سلطه آنان باشد و انسانیت و شأنی برای آنان قائل نبودند. این در حالی بود که حتی فرصت اعتراض هم برای کسی وجود نداشت چراکه به بدترین شکل ممکن با او رفتار می شد.
نقض قانون تساوی و عدل در حقوق و تکالیف میان طبقات و افراد
قانون، رکن و پایه یک جامعه است. قانون موجب رشد و عدم هرج ومرج در جامعه شده و از رفتار انسان ها مطابق میل و سلیقه شخصی و عدم توجه به دیگران جلوگیری می کند. به همین علت تبعیت از قانون بسیار مهم بوده و نقض آن مشکلات فراوانی را به همراه خواهد داشت. از بزرگ ترین انگیزه های کشتن امام، نادیده گرفتن قانون بود. آنچه در تاریخ آن روز عراق آمده، چیزی جز بی عدالتی و بی قانونی حکایت نمی کند. معاویه و یزید بر اساس میل شخصی حکومت می کردند و کوچک ترین توجهی به رعایت حق نداشتند. با این اوضاع آیا توقع می رفت که چنین جامعه ای دچار تناقض نشود؟
نقض شایستگی و استقامت در مدیریت جامعه اسلامی
انسان باید از ارزش خود و کار و فعالیتش آگاه باشد. در زمان آل امیه ارزش ها در جای خود قرار نداشتند و همین امر موجب نابودی آنان شد. ارزش وجودی معاویه حکومت بر مسلمین نبود اما در این جایگاه مهم قرار داشت. اگر ارزش ها در جای خود بود، امام در صدر جامعه و به عنوان رهبر و پیشوای مردم اعلام شده و همه از ایشان تبعیت می کردند. عدم توجه به ارزش ها و مدیریت جامعه اسلامی توسط افراد نابجا، جز صدمه و ضرر برای جامعه مسلمین ارمغانی به همراه ندارد.
نقض عدالت در توزیع اقتصادی
زمانی که زمامداری جامعه مسلمین به دست افراد سودجو و خدانشناس بیفتد، توقع رعایت قوانین اسلام بیهوده است. آیا توزیع صحیح بیت المال توسط یزید محقق می شد؟!
امیر المومنین علی (علیه السلام) مقدار زیادی خرما برای فرد مستحقی فرستادند. شخصی به امام فرمود: او از شما درخواست نکرده بود که شما یاری اش کنید و این مقدار خرما برای او زیاد است. امام به او فرمودند:
بررسی علل قیام امام حسین (علیه السلام) روشن کننده ابعاد مختلف واقعه عاشورا بوده و آموزه های بسیاری برای انسان و جامعه اسلامی به همراه خواهد داشت.
«خدا امثال تو را در میان مسلمان ها زیاد نکند. من می دهم تو بخل می ورزی؟ اگر حاکم صبر کند تا یک انسان درصدد درخواست برآید (نیاز خود را به نیت طلب یاری بازگو کند) و حاکم بعد از طلب او معاشش را تضمین کند، در این صورت حاکم به وظیفه خود عمل نکرده بلکه معامله کرده است.»
امام حتی جواب بعد از طلب را معامله می دانند، معامله ای که با آبروی انسان صورت می گیرد، چراکه او به علت احتیاج، نیاز خود را برای غیر خدا بازگو کرده است.
این مدیریت اقتصادی جامعه مسلمین است. امری که نه معاویه و نه یزید و امثال آن دو توانایی درک آن را نداشتند چه رسد عمل به این شیوه میان مسلمین.
نقض خیرخواهی و حق انتقاد
یزید به حدی در لذایذ دنیا غرق بود که قطعاً هیچ توجهی به خیرخواهی مردم و رفع گرفتاری آن ها نداشت. مردم هم در مقابل او حق هیچ انتقادی نداشتند. یزید به اعمال ناشایست خود ادامه می داد و مردم نمی توانستند اعتراضی به او و شیوه حکومتی اش داشته باشند. این جامعه هیچ شباهتی به جامعه اسلامی نداشت. یزید نه دین و نه عدالت و نه انسانیت را در حکومت رعایت نمی کرد و همین عامل بدبختی او گردید.
هر یک از این علل قدرت ویرانی یک جامعه را دارد. یزید جز خودخواهی خود در پی چیز دیگری نبود. در این جامعه امام شاهد پایمال شدن ارزش های اسلامی بودند، درحالی که مردم عادی از درک این مسئله ناتوان بودند چراکه فریبکاری دشمن آنان را کور کرده بود. به گونه ای که روشنگری های امام هم در آنان تأثیری نداشت.
امام حسین (علیه السلام) فرزند علی ابن ابی طالب (علیه السلام) بود. علی در عدالت ورزی شهره عرب و عجم بود. فرزند چنین پدری چگونه در برابر این موارد سکوت می کرد و به نظاره نابودی اسلام به دست شقی ترین افراد تاریخ می نشست؟
امام قیام نمود تا اسلام زنده بماند و انسان در پرتوی دین الهی ازآنچه لایق آن است بهره مند شود.
پروردگارا! ما را از درس های سازنده ای که حسین به ما داده است بهره مند بفرما. امین
منبع:
امام حسین شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، علامه محمدتقی جعفری
فرآوری: محدثه السادات حسینی
منبع : تبیان
