توسّل به اولیای خداوند امری است که عقل و شرع آن را می پسندد، و سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و امامان اهل بیت (علیهم السلام) و همه مسلمانان، از گذشته تا کنون، بر جواز توسل به اولیای الهی استوار بوده است. و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و امامان اهل بیت (علیهم السلام) مردم را به توسل جستن به قرآن و اولیای خدا تشویق می کرده اند.
توسل از مهم ترین ویژگی های یک مومن و شیعه است. حقیقت توسل، رسیدن و نزدیكی به خدا با عمل خوب یا با انتخاب وسیله مناسب است. درخواست مستقیم از اولیای الهی، به واسطه اعتقاد به ولایت تكوینی آنان است؛ یعنی، آنان متكی به اذن و اراده و قدرت الهی، می‌توانند در عالم تكوین تصرف كنند. به همین دلیل درخواست حاجت از اولیای الهی همراه با این اعتقاد است كه آنان مستقل از اراده و نیروی الهی، توان هیچ‌گونه تأثیر گذاری و تصرف در عالم را ندارند.
در سوره نساء آیه ی 64 نیز داریم که «وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوكَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحیماً» یعنی گنهكاران اگر از خدا طلب مغفرت می كردند و پیامبر برای آنها طلب مغفرت می كرد، خدا را توبه پذیر می یافتند. از این آیه شریفه به خوبی می توان دریافت که باید به سراغ پیامبر برویم، به او متوسل شویم و از او بخواهیم كه برای ما استغفار كند.
بنابراین توسل یکی از مهمترین راههای رسیدن به رستگاری و عاقبت بخیری است. اما همین راه مهم، امری قانون‌مند است و شرایط و موانعی دارد؛ از جمله:
1. باید با كمال اعتقاد و اخلاص در نیت صورت بگیرد؛ چرا كه عطایای الهی به اندازة نیّت خالصانه، سرازیر می‌شود. حضرت علی علیه السلام می‌فرماید: «ان العطیّة علی قدر النیّة»؛ «بخشش الهی به اندازه (اخلاص در) نیّت است» (نهج البلاغه، نامه 31)
گاهی برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وی نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسی أنّْ تَكْرَهو شَیْئاً وَهوَ خَیرٌ لَكمْ وَعَسی أَنْ تحِبّوا شَیْئاً و هوَشَرَّلكم و الله یَعلَم و أَنْتم لا تَعلَمونَ» (بقره (2)، آیة 216) «بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و حال آنكه برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست می دارید و آن برای شما بد است؛ خدا می‌داند و شما نمی‌دانید».
2. در توسل کردن، خواسته وحاجت انسان، باید معقول و مشروع باشد.
3. توسل باید در كنار به كار‌گیری اسباب و عوامل طبیعی دارای نقش در برآمدن حاجت باشد.
4. از شرایط بسیار مهم و مؤثر در استجابت دعا و توسل، ایمان و عمل صالح است. طبیعی است، كسی كه پیمان خویش را در برابر خداوند شكسته است؛ نباید انتظار داشته باشد هر خواسته‌ای را به سرعت اجابت یافته ببیند.
5. گاهی زمان مناسب برای تحقق مطلوب و خواستة شخص فرا نرسیده است. در چنین حالتی با طول كشیدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهی ایجاد می‌شود و رابطه معنوی و عاطفی‌اش با امامان علیه السلام طول می‌كشد و در نتیجه ارتباط او با خدا محكم‌تر می‌شود. در حقیقت، خود توفیق بر دعا و توسل، اوج عبودیت و بندگی و نشانة لطف و عنایت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمت‌های بزرگ‌تری را به دنبال دارد؛
6. گاهی برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وی نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسی أنّْ تَكْرَهو شَیْئاً وَهوَ خَیرٌ لَكمْ وَعَسی أَنْ تحِبّوا شَیْئاً و هوَشَرَّلكم و الله یَعلَم و أَنْتم لا تَعلَمونَ» (بقره (2)، آیة 216) «بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و حال آنكه برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست می دارید و آن برای شما بد است؛ خدا می‌داند و شما نمی‌دانید». در چنین حالتی به ظاهر حاجت شخص برآورده نمی‌شود؛ امّا این به نفع و صلاح او است و در واقع دعای او ـ كه درخواست خیر و مصلحت خود است ـ به گونه‌ای پنهان و ناآشكار بر آورده می‌شود.
توسل بزرگان به اهل بیت علیهم السلام
در سیره بزرگان فراوان درباره ی توسل آنها به ساحت مقدس اهل بیت علیهم السلام نوشته شده، ولی برای خودداری از اطاله ی کلام در این قسمت به یکی از آن نمونه ها اشاره می کنیم:
توسل علامه امینی (ره) صاحب كتاب الغدیر:
«از ویژگیهای ایشان،عشق و ولای كامل او بود نسبت به آل محمد- علیهم السلام- عشقی وصف ناشدنی كه می توان گفت «الغدیر»نیز در اثر همین عشق نوشته شد. در مجالس با صدای بلند بر مصائب آل محمّد- صلی الله علیه وآله -می گریست به طوری كه دیگران و به خصوص اهل منبر و نوحهخوانان تحت تأثیر گریه ایشان منقلب میشدند،گویا یكی از آل محمّد در مجلس است و اگر گوینده مصیبت نام حضرت زهرا (س) را می برد آنگاه خون در رگهایش متراكم شده و چونان كسی كه ظلم بر ناموس او رفته فریاد میزد و همراه اشك بیامان ، از چشمانش شعله آتش بیرون میزد» (سیمای فرزانگان ، ص 183)
در سوره نساء آیه ی 64 داریم که «وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوكَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحیماً» یعنی گنهكاران اگر از خدا طلب مغفرت می كردند و پیامبر برای آنها طلب مغفرت می كرد، خدا را توبه پذیر می یافتند. از این آیه شریفه به خوبی می توان دریافت که باید به سراغ پیامبر برویم، به او متوسل شویم و از او بخواهیم كه برای ما استغفار كند
ایشان بارها به محضر امیر مؤمنان متوسل شده بودند و حاجت گرفته بودند، آیه الله بهاء الدینی نقل كردهاند؛مرحوم علامه موقعی به كتابی جهت نوشتن الغدیر نیاز پیدا كرده و به محضر امیر مؤمنان(ع) متوسل میشوند ولی مدتی میگذرد خبری نمی‌شود در آن حین روزی در حرم بودهاند یك عرب بیابانی می آید رو به ضریح كرده و با جسارت می گوید: یا علی، اگر مردی كار مرا انجام بده.و هفته بعد موقعی كه علامه در حرم بوده در همان نقطه برمیگردد و می گوید:یا علی، مردی، كارم انجام شد. علامه ناراحت میشوند كه چطور حاجت ایشان روا نمی‌شود. شب در عالم رؤیا حضرت را زیارت كرده به ایشان میگویند: آخر آنها بدوی هستند و طبق طفولیتشان با ایشان برخورد میكنیم نباید آنها را معطل كرد. اما شما كه با ما آشنائی دارید، معطل هم بشوید از ارادت شما كاسته نمی‌شود. صبح فردا، پیر زنی كتابی را در دستمالی بسته محضر علامه می آورد، علامه مشاهده می كند كه همان كتابی است كه از حضرت خواسته بودند. (سیری در آفاق ، ص 245)
سخن آخر اینکه:
نکته ای که باید به آن توجه کنیم این است که حتی اگر دعای ما در توسلات مختلف به قرآن و اهل بیت علیهم السلام مستجاب نشده اما باید بدانیم که خداوند متعال برای توسلات ما، پاداش و اجر عظیمی عطا خواهد کرد و حتما از نعمت ارتباط و تقرب به خدا و توسل به قرآن و امامان ـ علیهم السلام ـ بهره مند می‌شویم. اما در هر صورت ما نباید از دعا و توسل مأیوس شویم؛ چرا که هیچ وقت در فضل و رحمت پروردگار عالم به روی مومنین بسته نیست. حالا چه حاجت برآورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، ظاهرا برآورده نشود؛ به هر حال خود دعا و توسلِ برای مومن، لبیك و اجابت الهی است.
منابع:
سایت اندیشه قم
نامه 31 نهج البلاغه
نهاد رهبری در دانشگاهها- با اندکی تلخیص از کتاب شفاعت و توسل، ص 59
فرآوری: آمنه اسفندیاری
منبع : سایت اسلام کوئست
