اللهم صل على محمد و اله، وصن وجهى باليسار، و لا تبتذل جاهى بالاقتار فاسترزق اهل رزقك، و استعطى شرار خلقك، فافتتن بحمد من اعطانى، و ابتلى بذم من منعنى، و انت من دونهم ولى الاعطاء و المنع.
تقاضاى عزت و عظمت ابدى
در اين فراز از خدا مى خواهد وسائل عزت و عظمت ابدى او را فراهم سازد بعد از بيان صلوات عرض مى كند: پروردگارا، با توانگرى و ثروتمندى آبروى من را حفظ كن و با فقر و نادارى جاه و مقام مرا پائين مياور. تا چنان باشم كه روزى خود را از روزى خوران تو طلب كنم و يا از خلق شرير تو خواهش و تمنا نمايم در نتيجه مبتلا شوم به اينكه از كسى كه به من كمك نموده ستايش كنم و كسى كه مرا محروم ساخته مذمت نمايم با اينكه فقط تو هستى كه مى بخشى يا نمى بخشى.
در اين قسمت از دعا و خواهش آن حضرت هم، اسرار لطيف و شريفى نهفته شده و آن حضرت سعى دارد كه در هر فراز از اين دعاها، انسان را در اوج عظمت و قدرت و عزت و آبرومندى قرار دهد. يكى از آن راههاى كسب شرف و عزت اين است كه انسان در تامين احتياجات مادى و معنوى خود مستقيما به خدا مربوط باشد و كسى را بين خود و خدا واسطه قرار ندهد زيرا آن واسطه كه از خدا كسب فيض مى كند و من هم از او كسب فيض مى كنم، خواهى نخواهى مقامش از من بالاتر و عاليتر است. بر من حق پيدا مى كند و من بايستى حق احسان او را منظور داشته باشم. منت او را قبول كنم و در هر جا او را بر خود مقدم دارم. پس همانطور كه خدا ارباب من است، آن شخص واسطه هم، در شعاع ربوبيت خدا ارباب من است. اوبايستى مرا در سايه ى لطف
و محبت خودش قرار دهد.
حضرت مخصوصا در ارزاق مادى و دنيائى از خداوند متعال خواهش مى كند كه براى كسب رزق و روزى به بساطت مردم مبتلا نشود، زيرا من اگر از كسى آب و نان و يا رزق و روزى خواهش كنم نمى توانم در برابر او يك شخصيت آبرومند باشم. خواهى نخواهى آن سئوال و خواهشها، مرا به ذلت مى اندازد و او را بر من عزت مى دهد. پس بهتر اين است كه خداوند متعال، به اراده و قدرت خود بدون وساطت كسى مال و ثروت در اختيار من بگذارد تا آبروى خود را حفظ كنم و در برابر كسى خاضع و خاشع نشوم. لذا عرض مى كند: پروردگارا، اگر مرا از ديگران بى نياز كنى آبروى من محفوظ مى ماند. زيرا مردم مرا در وضعى مى بينند كه نيازمند به آنها نيستم و اگر به فقر و نادارى مبتلا شوم مردم مرا در حال نيازمندى به خود مى بينند و ارزشى براى من قائل نمى شوند و مخصوصا اگر برابر آنها اظهار حاجت كنم و كمك بخواهم كه در اين صورت، به ذلت و خوارى مبتلا مى شوم، در نتيجه مجبور مى شوم رزق خود را از كسانى بطلبم كه مالك رزق تو هستند و يا از خلق شرير تو، تقاضا و تمناى بخشش كنم. در نتيجه زبان من كه بايستى به حمد تو گويا شود به ستايش بندگان تو گويا مى شود و مجبور مى شوم كسانى را ستايش كنم كه به من كمك كرده اند يا كسانى را مذمت كنم كه كمك خود را دريغ داشته اند. پس به طور كلى احتياج يك انسان به انسانهاى ديگر، عزت او را مى برد و به ذلت و خوارى مبتلا مى كند.
در پى كيفيت اين خواهشها و دعاها، سئوالاتى به وجود مى آيد كه خواهى نخواهى بايستى طرح شود و جواب آن هم داده شود و آن سئوالات اين است كه خداوند زندگى دنيا را طورى تنظيم فرموده كه انسانها محتاج يكديگر هستند و زندگى خود را از طريق تعاون و همكارى اداره مى كنند. انسانها محتاج يكديگر هستند فقرا به ثروتمندان احتياج دارند تا رزق و روزى خود را از آنها بگيرند، و همچنين ثروتمندان به فقرا، تا آنها را در راه عمران و آبادى به كار گيرند، و يا بگوئيم دانشمندان و علماء به ثروتمندان نيازمندند تا از ثروت آنها نياز خود را برطرف
سازند، و ثروتمندان هم به علم علماء نيازمندند تا راهنمائى شوند. به طور كلى، نمى توانيم خود را و يا مردم را در وضعى ببينيم يا قرار دهيم كه احتياج به تعاون و همكارى ديگران نداشته باشيم و يا ديگران به تعاون و همكارى ما نيازمند نباشند و اين نياز و احتياج انسانها به يكديگر مسئله اى است فطرى و طبيعى كه خدا آن را به وجود آورده است. چطور مى توانيم صد در صد خود را از مردم كنار بكشيم و از آنها فاصله بگيريم و يا صد در صد آنها را از خود جدا كنيم. علاوه بر اين مسئله فطرى و طبيعى، خداوند متعال از ثروت ثروتمندان حقى براى فقرا قرار داده و به آنها دستور داده است كه حقوق فقرا را به آنها برسانند و حتى به پيغمبر اكرم (ص) دستور مى دهد كه صدقات و خمس و زكوه مال مردم را بگيرد و نياز شخصى و يا اجتماعى خود را برطرف نمايد. به مردم مى گويد كه هر غنيمتى را به دست آوريد يك پنجم آن، مال خدا و رسول است، و يا به پيغمبر مى فرمايد: خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزكيهم بها. با اين حساب كه از نظر طبيعى و فطرى انسانها نيازمند به يكديگر هستند و از نظر دينى هم خداوند متعال، ثروت بعضى را بيشتر و بعضى را كمتر قرار داده تا آنها كه ندارند يا كمتر دارند تحت تسخير ثروتمندان باشند كه نظام به وجود آيد. پس اين جملات دعاى امام چهارم در كجا مظهر و مصداق پيدا مى كند؟
جواب اين است كه خداوند متعال بشريت را محتاج به تعاون و همكارى فرموده تا با كمك يكديگر يك تمدن عالى انسانى به نام مدينه ى فاضله به وجود آورند و در آن تمدن عالى، قدر يكديگر را بدانند و يكديگر را دوست داشته باشند نه اينكه آنها را محتاج به روزى و ثروت يكديگر قرار داده باشد. همكارى انسانها در ايجاد تمدن عالى انسانى، از نياز و احتياج انسانها به يكديگر جداست. نياز، به معناى اين است كه من منشاء كارى و فايده اى نباشم، محتاج به شما باشم كه شما زندگى مرا تامين كنيد و نان و ارزاق، براى من تهيه نمائيد. مانند انسانى كه در اثر نقص عضو، عامل كارى نيست، و ديگران بايستى زندگى او را تامين كنند. يك چنين نيازى در خلقت، وجود ندارد و اگر كسى هم نقص عضوى داشته باشد كه عامل كار و حركتى نيست، باز هم ماموريت
دارد كه شخصيت و مناعت خود را حفظ كن و از سئوال و خواهش از ديگران خوددارى نمايد كه در اين رابطه امام عليه السلام فرموده است: فى السوال ذل و لو عن الطريق. يعنى خواهش و تقاضا در سئوال كننده، ذلت به وجود مى آورد، هر چند كه آدرس جائى را از كسى مى پرسد. و يا شعر منسوب به مولى اميرالمومنين كه مى فرمايد:
لنقل الصخر من قلل الجبالى
احب الى من من الرجالى
و قال الناس لى فى الكسب عار
و قلت العار فى ذل السوالى
يعنى من اگر سنگ به دوش خود از كوهها پائين بياورم، بهتر از اين است كه منت كسى را بكشم. مردم مى گويند، كار و كاسبى ذلت دارد، من مى گويم، سئوال و احتياج، ذلت آور است نه كار و كاسبى. و از اين قبيل روايات و آيات، بسيار است كه انسانها را مامور مى كند كه زير بار ذلت ديگران نروند و بار زندگى خود را به دوش ديگران نگذارند، وليكن احتياج مردم به تعاون و همكارى، از احتياج مردم به يكديگر جدا است. تعاون و همكارى مردم، به معناى اين است كه هر كسى در جامعه، وظيفه ى الهى و انسانى دارد كه با كار و كوشش، رزق و روزى خود را از طبيعت و عوامل طبيعت به دست آورد. خداوند متعال اين كره ى زمين آفريده را منبع ارزاق مردم قرار داده و آنچه را كه مردم تا ابد نيازمند به آن هستند، در همين كره ى زمين آفريده است. چنانكه فرموده: و اتاكم من كل ما سئلتموه. يعنى آنچه در خواهش شما هست و نيازمند به آن هستيد، خدا براى شما خلق كرده است، وليكن خداوند متعال، روى مصلحت و حكمتى كه جنبه هاى تربيتى دارد، رزق و روزى و احتياجات مردم را به صورت و مواد خام، در اختيار مردم گذاشته و زمينه ى كار و فعاليت، براى مردم داير كرده است. طبيعت را طورى تنظيم فرموده كه هر انسانى كمى زحمت بكشد و كار كند تا آنچه لازم دارد از طبيعت استخراج نمايد. مثلا حبوبات و ماكولات را به صورت مواد خام آفريده كه مردم از ابتدا تا انتها بايستى كمى زحمت بكشند. همچنين، مطعومات و مشروبات و چيزهاى ديگرى كه نيازمند به آن هستند. حكمت خدا در اينكه لقمه هاى
خوراك و غذا را نقد و آماده در اختيار مردم نمى گذارد و از آنها كار و كسب مى خواهد، اين است كه اولا يكى از راههاى تعليم و تربيت و تكامل و آشنائى به مصالح و مفاسد كار و كوشش است، و ثانيا از طريق كار و كوشش، مردم، نيازمند به كار يكديگر مى شوند و با اين احتياج به كار يكديگر، ارزش يكديگر را براى زندگى به دست مى آورند و قدر يكديگر را مى دانند. لذا هر كسى در جامعه، نيازمند به كار ديگران است. يكى گندم بكارد و ديگرى شخم بزند، و آن ديگرى آبيارى كند. به همين كيفيت، مشاهده مى كنيد كه براى تهيه ى يكى از مواد روزى، هزاران نفر بايستى اشتغال به كار پيدا كنند تا آن روزى به دست آيد، و با يك نظر عميق و دقيق، وقتى به كره ى زمين و جمعيت آن نگاه كنيم و مى بينيم شرق و غرب عالم، به كار و كسب يكديگر نيازمند و محتاجند كه اگر مردى يا زنى فلج شود و از كار بيافتد، به همان ميزان، به زندگى مردم لطمه وارد مى شود، و اين احتياج مردم به همكارى يكديگر، صد در صد مايه ى عزت آنها مى باشد و هرگز ذلت و خوارى به وجود نمى آورد.
مثلا وقتى شما به كار كارگر نيازمند هستيد، و از او خواهش مى كنيد كه براى شما كار كند، اين خواهش و تقاضا مايه ى عزت آن كارگر است كارگر بايستى شكر خدا را بجا آورد كه به او نيروى كار داده است. بر اساس همين عزت و آبرو، خود را ملزم مى دانيد كه حق او را رعايت كنيد، و مزد او را بدهيد. خدا شما را بر اين رعايت حق، اجر مى دهد. به كارگر هم در برابر كار، اجر مى دهد. هر دو نفر شما، شكر خدا را بجا آوريد كه خدا به شما كارگر، و به صاحب كار، نيرو داده است. همينطور در تمامى احتياجاتى كه بشريت به يكديگر دارند، شما به خانه ى دكتر مى رويد براى معالجه، دكتر، شما را معالجه مى كند، عزت پيدا مى كند، شما هم كه حق او را به او مى رسانيد، عزت پيدا مى كنيد، و اگر هر دو نفر شما در اينجا، هدف الهى داشته باشيد كه او براى خدا شما را معالجه كند و شما هم براى خدا حقى به او برسانيد، عزت شما دو نفر، چند برابر مى شود. خداوند به پيغمبران، علم و حكمت داده كه وقتى ما به آنها مراجعه مى كنيم تا از حكمت و هدايتشان استفاده كنيم، عزت پيدا مى كنيم و باز اگر
براى رعايت حق آنها كمكى كنيم، بيشتر عزت پيدا مى كنيم. پس مراجعه ى انسان به انسان، دو جنبه دارد، يكى از آنها، مايه ى ذلت، و ديگرى مايه ى عزت است. مراجعه به منظور استفاده از علم و هنر انسانى كه به او مراجعه كرده ايد، و اجابت آن عالم و هنرمند به منظور رفع نياز شما، هر دو مايه ى عزت است. از اين مراجعات، تعاون و همكارى پيدا مى شود و دنيا آباد مى گردد و خداوند متعال هم درهاى خير و بركت را به روى چنين مردى باز مى كند، زيرا در اين مراجعات، رجوع كننده مى داند كه شخص مرجع، ثروت و نعمت خداست، و مرجع هم مى داند كه همكارى با رجوع كننده، مايه ى عزت و جلب نعمت است. و اما رجوع به يك انسان، به منظور رفع نياز، نه به منظور فايده رساندن به او، مايه ى ذلت است، مانند سئوال كنندگان كه به خانه ثروتمندان مى روند تا از ثروت آنها استفاده كنند، نه اينكه از كار و هنر خود آنها را بهره مند نمايند. رجوع به انسانها به منظور فقط استفاده كردن از آنها نه به منظور فايده رساندن، مايه ى ذلت است كه شخص رجوع كننده خود را در برابر مرجع، ذليل مى كند تا لطف و رحمت مرجع را به خود جلب نمايد. خداوند در اين رابطه مى فرمايد: و لا تتمنوا ما فضل الله بعضكم على بعض. للرجال نصيب مما اكتسبوا و للنساء نصيب مما اكتسبن و اسئلوا الله من فضله. يعنى مال و ثروت و يا جاه و مقام يكديگر را از صاحب مال و ثروت و جاه و مقام، تمنا نكنيد زيرا هر كسى در برابر كوشش و فعاليت خود بهره اى به دست مى آورد. آنها زحمت كشيده اند به مال و ثروت رسيده اند. شما آنچه مى خواهيد از خدا تمنا كنيد تا خداوند به شما هم از مسير كار و فعاليت و يا اطاعت و بندگى مال و ثروت و يا جاه و مقام مرحمت كند. منظور از تمناى چيزى كه به دست مردم است همان سئوال و تكدى مى باشد كه يك انسان، خود را برابر ثروتمند، ذليل و خوار مى كند و منظور از اينكه به خدا مراجعه كنيم و از او براى كسب موفقيت خواهش و تقاضا كنيم اين است كه خود را براى خدمت به مردم و فايده رسانى به حال آنها آماده كنيم، تا آنها براى استفاده از وجود ما به ما مراجعه كنند كه در اين صورت، عزت ما محفوظ مى ماند و بهتر و بيشتر تكامل پيدا مى كنيم. لذا حضرت احتياج
نوع اول را كه مجبور شود روزى خود را از ثروتمندان بطلبد نفى مى كند و از خدا خواهش مى كند كه يك چنان نياز و احتياجى در او به وجود نياورد. و اما احتياج نوع دوم، كه كار زدن كارگران و خدمتگزاران باشد و متقابلا خدمت به آنان، كه مايه ى آبرو و عزت است مورد نفى امام (ع) واقع نشده، بلكه آنها خود را همه جا مامور، به خدمت خلق و مامور پاداش خدمتگزاران به خود، و ديگران مى دانند.
لذا در آخرين دعا عرضه مى دارد: پروردگارا، اگر روزى من به دست بندگان تو باشد وادار مى شوم كه هر كس را به من خدمت كند، ستايش كنم و هر كس را محروم كند مذمت نمايم، با اينكه آنها هم روزى تو را به من مى رسانند كه خود را واسطه ى روزى بين تو و من قرار داده اند. دوست نمى دارم، كه وليى و يا اربابى سواى تو داشته باشم.
فارسی
اللهم صل على محمد و اله، وصن وجهى بالیسار، و لا تبتذل جاهى بالاقتار فاسترزق اهل رزقك، و استعطى شرار خلقك، فافتتن بحمد من اعطانى، و ابتلى بذم من منعنى، و انت من دونهم ولى الاعطاء و المنع
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
