و كان من دعائه عليه السلام عند الشده و تعسر الامور
بود از دعاى آن بزرگوار وقت شدت و مشقت و مشكل شدن كارها بدان كه شك نيست كه پيغمبر و اولاد او را كرامتى بود، كه دنيا از بر ايشان به طريق سعه بگذرد لكن مشى و طريقه ى ايشان به طريق مردمان بود بلكه از اين كه سيد ناس به ايست امور دنيويش مختل بشود تا اينكه ضعفاء ناس از ملاحظه ى حال ايشان در صبر باشند.
مروى است كه چنان دنيا بر حضرت على بن الحسين تنگ شد كه كمال فقر و اختلال در امور ايشان واقع شد دنيا را ممثل نمود و بر او فرمود: چه مى خواهى از ما چرا دست از ما برنمى دارى؟ عرض نمود: به سبب طلاق دادن جد تو است و من با شما عداوت دارم به واسطه ى طلاق جد شما.
روايتى سيد شارح سيد عليخان نقل مى فرمايد: در نظرم نيست كه در ضمن كدام دعا است و مضمون آن اين است كه وقتى حسن بن على عليهماالسلام
در دنيا بر او ضيق شد از ندادن معاويه آن مبلغى را كه همه ساله مى بايست بدهد، آن امام (ع) نامه اى به معاويه نوشتند كه امر مختل است، از براى ندادن حق الصلح شب پيغمبر (ص) را در خواب ديد كه به او اعتراض نمود كه اى پسر از براى دنيا به ظالم نامه مى نويسى؟ عرض حال خود به جد نمود حضرت دعائى به او تعليم فرمود.
موسى بن جعفر اظهار فقر خود را به هارون مى كند و مى فرمايد چيزى ندارم كه پسران خود را زن بدهم و دختران خود را شوهر.
اللغه: كلفت: مشقت.
ما در ما انت عبارت است از فقر و مرض و تعب.
شرح: يعنى اى خداى من به درستى كه تو به مشقت انداختى مرا به خودم چيزى را كه سلطنت تو زيادتر است به او از من و قدرت تو بر او و بر من غالبتر است از قدرت من پس چنين كه شد عطا فرما تو به نفس من چيزى را كه آن چيز راضى كند تو را از من و بگير از براى رضاى خود از نفس من در عافيت يعنى توفيق بده چيزى را كه راضى نمايد تو را از من در عافيت نه در تب و مرض.
اللغه: جهد به فتح جيم مشقت حضرت اميرالمومنين عليه السلام مى فرمايد: بر هر چيز غالب شدم الا اينكه فقر بر من غالب شد، و در بعضى از خطب خود مى فرمايد: فقر پشت مى شكند و قدر و رفعت مى برد.
خطر: به معنى منع نمودن.
ايكال: تفويض نمودن و ملتجى شدن.
تولى: مباشرت، كفايت.
يعنى: منع نكن بر من روزى را و تفويض نكن
مرا به سوى خلق خود بلكه منفرد باش بر حاجت من و مباشر باش كفايت مرا
كفايت خدا آن است كه او را بى نياز نمايد از زحمت كشيدن نظر خدا رحمت او است،
و نظر نما به سوى من در تمام كارهاى من،
و بعضى گفته اند نظر اگر بالى متعدى شود به معنى ديدن است، و اگر بلام متعدى شود به معنى رحمت است، و اگر بفى استعمال شود به معنى فكر، و اگر ببين تمام شود به معنى حكم است، نحو نظرت بين القوم.
پس به درستى كه تو اگر واگذارى مرا به سوى نفس خودم عاجز گردم من از او و به جاى نتوانم آورد آنچه را كه مصلحت او است.
ثقه الاسلام كلينى به سند خود در كافى روايت كند از ابن ابى يعفور گفت: شنيدم حضرت صادق (ع) را كه مى فرمود: و دست او بلند بود جانب آسمان كه: رب لاتكلنى الى نفسى طرفه عين و لااقل من ذلك و لا اكثر زمانى نگذشت آب ديده ى مباركش جارى گرديد به محاسن شريفش و بعد از آن توجه نمود به جانب من و فرمود: اى پسر ابى يعفور به درستى كه يونس بن متى خدا او را به خود واگذار نمود كمتر از طرفه العين پس صادر شد از او آن معصيت، عرض
نمودم: سبب آن به كفر رسيده است؟ فرمود: نه لكن مردن در آن حال هلاكت است.
جهم: عبوس و بد خلق و بدگفتار، يعنى اگر مرا واگذار نمائى به خلق خود بدخلقى خواهند نمود با من چنانچه بالعيان مشاهده مى شود طريق سلوك اغنياء با فقراء صدق امام المسلمين (ع).
حرمان: ممنوع شدن، يعنى اگر مضطر نمائى مرا به سوى خويشانم منع و محروم نمايند مرا يعنى چيزى از آنها برايم ساخته نشود.
نكد: چيزى كه در او خير نباشد.
يعنى: اگر بدهند ايشان مى دهند اندكى كه در او خير و خوبى نيست و منت مى گذارند بر من منت طولانى و مذمت نمايند آنها مذمت زياد.
بعد از اينكه چنين است امر پس به فضل تو اى خدا پس توانگرى ده مرا و به بزرگى خود پس بلند كن مرا، و به گنجايش خود پس بسط بده دست مرا و به آنچه نزد تو است پس كفايت كن مرا، و در بعضى از كتب ادعيه كه به او اطمينان است مذكور است كه هر كه اين دعاى مبارك را از اول الى قوله فاكفنى به پوست آهو بنويسد و با خود دارد خواهد از فقر بيرون آمد و غنى شد.
حصر: به معنى منع.
ورع: كف از معصيت.
جراه: اقدام نمودن بدون مبالات.
يعنى: خدايا رحمت فرست بر محمد و آل او و نجات بخش مرا از حسد و منعم كن از گناهان و باز دار مرا از محرمات، و جرئت نده مرا بر ارتكاب معاصى، شايد مراد به جرئت دادن خداوند آن باشد كه بنده مرتكب شود خدا او را مبتلا ببليه نكند در مال و يا در بدن و ترك ابتلا سبب آن شود كه جرئه در معصيت كند پس از خدا طلب توفيق نمايد بر ترك آن.
و بگردان تو خواهش مرا در چيزهائى كه نزد تو است، و خشنودى مرا در آنچه وارد مى شود بر من از جانب تو.
بدانكه رضاى خداوند را تحصيل نمودن بسيار صعب و مشكل است اگر چه در بعضى از روايات است كه هر كه راضى است از خدا خدا از او راضى است لكن كلام در راضى بودن از خدا است زيرا كه آن آن است كه هر چه خدا در حق او به قلم تقدير ثبت نموده از فقر و فاقه و مرض و فرقه ى احبه و موت ايشان و نحو آن به آن خشنود باشد نه آنكه بى ميل باشد اين است معنى رضاى بنده از خدا چنانچه خداوند عالم به موسى بن عمران فرمود: كه رضاى من آن است كه راضى به حكم من باشى.
بركه زياده خوله اى ملكه يعنى زياد نما تو از براى من در چيزهائى كه
مالك نمودى مرا و در چيزهائى كه به من او را انعام نمودى.
كلاه: اى حرسه.
اجاره: اى حماه.
اعاذه: اى عصمه يعنى بگردان تو مرا در تمام حالاتم حفظ شده حمايت شده پوشيده شده منع شده پناه داده شده، نگهداشته شده.
قضاء: به معنى اداء.
الزام: به معنى واجب شدن از قبل غير، فرض: واجب.
وجه: به معنى جهت، لخلق: عطف على قوله لك متعلق است به فرضه واجبات خدا از براى او عبادات او است و واجبات او از براى بندگان حقوق ايشان است به همديگر از ديون و حقوق، و غرض امام از اين كلام دو احتمال دارد يكى آن است كه توفيق دهد مخالفت او ننمايد و تمام واجبات او را اداء نمايد، و ديگر آن است كه اگر مخالفت واجبات او نموده از او درگذرد و او را در معرض عقاب درنياورد.
يعنى: خدايا رحمت بفرست بر محمد و آل او و به جاى آور تو از جانب من هر چيزى را كه واجب نمودى تو بر من او را واجب كردى او را بر من در جهتى از جهات طاعت تو و يا از براى خلقى از مخلوقات تو.
اگر چه ضعيف باشداز جاى آوردنش جسم من و سست شود از او توانائى
من، ضعف به فتح و ضم خلاف توانائى و قوت است.
بعضى گفته اند: به فتح در راى استعمال مى شود و به ضم در جسم و بدن و اين دور نيست از حق و صواب.
نيل: رسيدن، مقدره: قدرت دال او به حركات ثلث خوانده شده است، ذات يد عبارت است از چيزى كه مالك او است از مال و اساس.
يعين: نرسيده است او را قدرت من و گنجايش ندارد او را مال من نه ما يملك من مى خواهد متذكر شوم او را و يا فراموش نمايم او را يعنى مرا توانائى فرمانبردارى او نيست و قدرت بندگى او را ندارم و ذكرته و نسيته دو جمله ى حاليه است در قوت جمله ى شرطيه اى ذكرته او نسيته.
احصاء: حفظ نمودن.
اغفال: اهمال نمودن و ترك نمودن بدون فراموشى، و ضمير هو راجع است به سوى ما در ما الزمتنيه.
يعنى: واجب و مفروض من در كلمه ى من نفس متعلق است باغفلته نه به فعل ديگر نيز كه از قبيل تنازع بشود پس معنى عبارت اين است كه خودم ترك نمودم و اهمال آن نمودم نه اينكه فراموش نموده باشم به عباره اخرى معنى عبارت آن است كه عملى را كه تو حفظ نمودى او را و او را ثابت نمودى بر من و من اهمال او نمودم و بدون سبب و جهت ترك نمودم.
فا در كلمه ى فانك سببيه است ضمير هو مبتداء است و كلمه ى ما ظرف مستقر متعلق به كائن خبر او است. يعنى: واجب و فرض تو اى خداى من ثابت است از آنچه حفظ نمودى او را و اهمال نمودم من او را به سبب خودم پس اداء نما تو او را از جانب من از بزرگى بخشش تو و از چيزهاى بسيار كه در نزد تو است به سبب آنكه تو غنى كننده ى هر محتاجى و صاحب جود و كرمى.
قاصصته مقاصه و قصاصا عوض گرفتن از ديگرى، كلمه ى حتى به معنى كى تعليليه است.
يعنى: به علت آنكه نماند بر من چيزى از واجب كه اراده نمائى تو تقاص كردن مرا به او از خوبيهاى من، و يا اينكه زياد نمائى به سبب او از گناهان من در روز ملاقات تو اى خداى من.
بدانكه از اين فقره شريفه و از ساير اخبار نيز استفاده مى شود كه كسى كه ذمه ى او مشغولست يا حق خدا و يا حق خلق از او مطالبه مى شود در قيامت يا حسنات او كم مى شود و يا بر سيئات او افزوده مى شود اين مجرم عاصى " محمدعلى " از خداى خود در اين وقت از شب مسئلت مى نمايم كه عفو نمايد از حقوق خود و حقوق مردم و در عرصات محشر او را مفتضح ننمايند.
رغبه: ميل و شوق داشتن، حتى به معنى كى تعليليه است لام در لاخرتى از براى تعليل است. يعنى عمل نمودن براى خدا علت و سبب او
آخرت باشد نه دنيا لام در لك بيانيه است غرض از اين فقره آن است كه كار تو را سرمايه آخرت خود نمايم نه سرمايه دنيا چنانچه بسيارى از مردمان مبتلا به اين بليه هستند عبادات خدا را سرمايه دنياى خود قرار داده اند. يعنى خدايا رحمت فرست بر محمد و آل او و روزى نما تو مرا ميل داشتن در كار نمودن از براى تو به سبب آخرت من تا اينكه بشناسم صدق و راستى او را در قلب خود.
تا اينكه بوده باشد مستولى بر من بى ميلى در دنياى من، علاقه ى بى ميلى در دنيا آن است كه عمل او از براى خدا از براى آخرت او باشد حضرت سيد اوصياء فرمودند: كه دنيا و آخرت دو دشمن هستند متفاوت و دو راهند با هم مختلف هر كه دوست دنيا است و مباشر او است آخرت را دشمن دارد، و دنيا و آخرت به منزله مشرق و مغربند رونده ى ميان آنها هر قدر به يكى نزديك شوند از ديگرى دور گردند، و دنيا و آخرت مثل دو زن هستند كه در تحت يك شوهرند اگر يكى از آنها را راضى نمايد ديگر به غضب درآيد.
احتمال حاليه و مفعول له و مفعول مطلق بودن هر يك را دارد.
يعنى: تا اينكه جا آورم خوبيها را از براى شوق داشتن و ايمن باشم من از بديها از جهت مفارقت و ترسيدن.
اختلاف در اين نور شده است بعضى گفته اند: نور ايمان است، و
ديگرى گفته است: نور علم است، و سيم گفته اند: دلائل و حجج واضحه و چهارم گفته: قرآن است.
يعنى: ببخش مر مرا نورى را كه راه روم به واسطه ى او در ميان مردم و راه بيابم به واسطه ى او در تاريكى ها، و طلب روشنائى نمايم من به واسطه ى او از شك و شبهات، شبهه وجه تسميه ى آن آن است كه حق را مشتبه به باطل نمايد، و اين نور نور معرفت و ايمان است مشى به آن در مردم دو احتمال دارد يكى آنكه مردم به او هدايت يابند از سير و سلوك و حسن خلق، يا اينكه مردم او را مفتون نكنند و خدعه و فريب و حيله در امر او نتوانند كرد در امر معاش و معاد او.
كابه: حزن و اندوه. انسان همين كه صفت تقوى در او موجود شد اين لذت و حزن در او هست چنانچه در ابراهيم (ع) و از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم مرويست كه سينه ى مباركش صداى مى نمود از خوف خدا مثل صداى جوش ديگ يازا المومن كاز يز المزجل در روايت همام حضرت امير عليه السلام مى فرمايد: در صفت متقين كه: اگر اجل موعود نبود روح در بدن ايشان نمى ماند از خوف عقاب و شوق ثواب.
حفى: يعنى بليغ در قضاء حوائج يا اينكه نيكوئى كننده.
يعنى: روزى نما تو مرا حق شكرگذارى در وقت كوتاهى نمودن من در شكرگذارى تو به آنچه كه انعام نمودى تو بر من در يسر و عسر و صحت و بيمارى تا آنكه بشناسم در نفس رايحه ى خوبى رضا را و آرام بودن دل را به آنچه واجب است از براى تو در امورى كه حادث مى شود در حالت خوف و امن و رضا و سخط و ضرر و نفع.
از اينكه حسد از گناهان بزرگ و هلاك كننده ى شخص است و مى برد ايمان را چنانكه آب نمك را مى برد پس اگر كسى را ديدى كه متنعم به نعمتى باشد از خداى خود طلب نما مثل آن را يا خوبتر از آن را از براى خود، فقوله بك و منك يعنى سبب تو و از تو اميد دارم من.
ايقاظ: حسد گفتيم ايمان را مى برد نكته ى او اين است كه حاسد مى خواهد مقابل فعل خدا جاى آورد مثل آنكه العياذ بالله خدا را حكم نمى داند، و خواهد نعمتى كه خداى او را صلاح دانسته سلب نمايد از محسود.
قوله: فى حال الرضا و الغضب متعلق است به قوله ارزقنى.
يعنى: روزى نما تحفظ در آينده و حالت را يعنى خشنودى از براى خدا و غضب از براى خدا.
حتى غايت تحفظ است، يعنى: تا اينكه به آنچه وارد مى شود بر من از رضا و سخط به منزله ى هم و برابر و يك چيز يعنى هر چه تو اختيار نمودى او را از رضا و غضب در نزد من چنان باشد كه غضب تو غضب باشد نزد من و رضاى تو رضا باشد نزد من نه اينكه مرضى تو مغضوب من باشد و مغضوب تو مرضى من
ايثار: اختيار، عاملا و موثرا خبر اكون ضميرهما ظاهرا راجع باشد به سوى رضا و طاعت.
يعنى: عمل كننده باشم به بندگى تو، اختياركننده باشم مر رضاى تو را بر غير طاعت و رضا در دوستان و دشمنان، يعنى آنچه را پسنديدى در حق دوستان و دشمنان همان نيز پسنديده و سبب خشنودى از براى من باشد.
كلمه حتى غايت ايثار است يعنى تا آنكه ايمن باشد دشمن من از ظلم نمودن من و جور نمودن من، و نااميد گردد دوست من از انحراف من و رغبت من به سوى او و نزول خواهش نفس بر او يعنى به خواهش كه رفق، و مدارا است بدون رضاى تو با او عمل نكنم.
يعنى: بگردان مرا از كسانى كه مى خوانند تو را در سعه و رفاهيه خواندن مخلصان مضطران مر تو را در دعا خواندن.
غرض امام عليه السلام آن است كه سئوال توفيق دعا نمودن از خدا مى نمايد در تمام حالات خود حتى در حالت رخاء و سعه زيرا كه دعا نمودن در اين حالت با اينكه عبادت منفعت به حال او دارد در وقت نزول بلا و شده درد و رفع بليه از او شود از حضرت سجاد (ع) مرويست كه دعا نمودن در وقت سعه و رفاهيه سبب برآمدن حوائج مى شود در وقت بلاء.
و از آن امام (ع) به سند صحيح مروى است كه هر كه پيش از نزول بلاء دعا كند مستجاب خواهد شد از براى وقت نزول بلا، و گفته شد كه آن صوت معروف است و حاجب از آسمان ندارد دعاى او هر كه پيش دعا ننمود دعاى او وقت نزول بلا مستجاب نشود، و ملائكه گويند اين آواز را در زمان گذشته نشنيديم.
حميد: يعنى مستوجب حمد و ثنا.
مجيد: يعنى نيكوكار در كردار خود.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام عند الشده و تعسر الامور
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
