و كان من دعائه عليه السلام اذا نظر الى الهلال
هلال عبارت است از ماه شب اول تا سيم و او را مخاطب به خطاب كردن دليل بر اين است كه او ذى شعور است چنانكه جمعى از فلاسفه بر آن قائلند و از براى آنها براهين بر اين مقاله هست از عقل و نقل.
اما عقل آن است كه چگونه خواهد بود مثل ذره و نمله و نحو آنها از حيوانات از براى آنها شعور و ادراك باشد و از براى افلاك و ما فيها كه حقيقتا عالم كبير است نباشد و امثال آن.
و اما نقل دلالت آن بر اين مقاله فوق حد احصاء است از اين قبيل است اشاره امام على بن ابيطالب (ع) به عطارد و او را مخاطب نمودن و جمع به واو، و نون آوردن در قول خداى تعالى و كل فى فلك يسبحون و قول حضرت صادق رقص مى نمايد آسمان و سزاوار است كه رقص نمايد زيرا كه موضع قدمى نيست مگر اينكه ملكى در ركوع است يا در سجود خلاصه امثال اين ظواهر بسيار است و جواب همه آن است كه امثال اين خطابات محمول بر مجاز است و نظير اين
در كلام فصحا و بلغا زياد است و دلالت بر حقيقت نكند.
ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند
تا تو نانى به كف آرى و به غفلت نخورى
و بالجمله ادله ى واضحه برخلاف اين ظواهر بسيار است و اگر بر فرض شعور و ادراك از براى ايشان هر سلطنتى و تاثير مستقلى در عالم كون باشد نيست غايت ما فى الباب اينها را دلائل و علائم از براى امورى قرار داده است.
و الحاصل: تحقيق اين مقام حاجت به تفصيل دارد و مقام مناسب تفصيل نيست آنچه كه مناسب است به مقام آن است كه دعا نمودن وقت رويت هلال و نظر نمودن به هلال و جستجو نمودن و تفقد از حال او نمودن آيا طلوع نموده است يا نه از مستحبات هست و استحباب دعا نزد رويت هلال از مسلماتست و خلاف ابن عقيل و قول آن بر وجوب شاذ است و كذا خلاف عامه كه قائل است بر وجوب كفائى طلب نمودن هلال رمضان.
و اما دعاى خاصى كه ابن عقيل بر آن رفته است اين است: الحمد لله الذى خلقنى و خلقك و قدر منازلك و جعلك مواقيت للناس، اللهم اهله علينا هلالا مباركا، اللهم ادخله علينا بالسلامه و الاسلام و اليقين و الايمان و البر و التقوى و التوفيق لما تحب و ترضى.
و دعائى كه مروى از پيغمبر است اين است: الله اكبر الله اكبر الحمد لله لا حول و لا قوه الا بالله، اللهم انى اسئلك خير هذا الشهر و اعوذبك من شر القدر و شر يوم الحشر، الحمد لله الذى ذهب بشهر كذا و جاء بشهر كذا نسئلك فتحه و رزقه و نصره.
در كتاب مكارم الاخلاق طبرسى مرويست در وقت رويت هلال بنويسد بر دست چپ خود به انگشت سبابه راست خود محمد و على و فاطمه تا حضرت
حجت (ع) بعد بنويسد: قل هو الله احد را تا آخر سوره بعد بگويد:
اى خداى من مردم اگر نظر كنند به سوى هلال نظر مى كند بعضى از ايشان به سوى بعضى و تبريك مى گويند بعضى به بعضى به درستى كه من نظر مى نمايم به سوى اسم تو و اسم پيغمبر تو و ولى تو و اولياء تو و به سوى كتاب تو پس عطا بفرما بر من هر چه را كه دوست دارم او را از خوبيها، و دفع نما بر من هر چيزى كه دوست دارم كه دفع فرمائى او را از من از شر، و زياد بفرما از براى من از فضل تو آنچه را كه تو سزاوارى و لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظيم.
آقا محمد على در مقامع مى فرمايد كه: هر كه نظر كند به هلال و بگويد: نذر نمودم كه در اين ماه گوشت اسب نخورم و كاسنى نياشامم و زبان خود را به اطراف دندان خود بمالد در آن ماه از درد دندان خواهد محفوظ ماند و امثال اين نحو عمل مذكور در محل آن مذكور است.
بدان كه بعضى از افاضل ذكر فرمودند در وقت خواندن اين دعاء و ساير ادعيه در اين وقت امور اربعه را ملاحظه نمايد.
اول: اينكه در آن مكانى كه هلال را ملاحظه نمود قبل از انتقال به آن مكان دعا را بخواند.
دوم: اينكه رو به قبله نمايد با دستهاى بلند به آسمان.
سوم: اينكه اشاره به هلال ننمايد نه به سر خود و نه به ساير جوارح تا اينكه شبيه به عبده ماه نشود.
چهارم: اينكه ماه را مخاطب خود نمايد و بگويد.
اللغه: خلق مصدر به معنى المخلوق.
دائب: به معنى رفتن به سرعت و جهد.
تردد: رفتن و برگشتن و به معنى تخيير هم آمده است.
تقدير: اندازه نمودن مهيا ساختن.
تدبير: ماخوذ است از دبر به معنى تاخير انداختن لكن در عرف بلكه لغه هم تدبير در امر يا در شى ء عبارت است از عاقبت امر وارسى نمودن و تفكر نمودن در عواقب امر.
الاعراب: اى موصوفه و هاء تنبيه و اى وصله و عوض حرف نداء است و آوردن اى در مقام حرف نداء به واسطه ى آن است كه منادى مفرد معرف است و يا هم از براى تعريف اجتماع تعريفين خواهد شد.
و اما در مثل الف و لام الله عوض همزه است نه حرف تعريف زيرا كه اصلا الله الاه بود الف از براى تخفيف انداختند و عوض او الف لام آوردند.
و اما اضافه ى منازل به سوى تقدير مثل فلك به سوى تدبير خيالات و توهمات شده است آنچه به ذهن قاصر است الف لام در مضاف اليه الف لام عهد اشاره بقوله و ذلك تقدير العليم و هو الذى يدبر الامر پس منازل التقدير اشاره به آن بيست و هشت منزل است خداى عالم از براى سير قمر قرار داده است از براى تدبير امور، و مى توان احتمال داد كه اين فقره ى ثانيه از قبيل اضافه ى مظروف به ظرف است مثل مجلس الحكم يعنى مكان آن چنانى كه در او تدبير واقع شود.
يعنى: اى مخلوق مطيع رونده به سرعت و رفت آمد كننده در خانهاى مهيا شده و تصرف كننده در چرخ تدبير.
تنبيه: معلوم است كه امثال اين خطاب به او از قبيل مجاز و مسامحه
است بعد از معلوم شدن بر آن كه ايشان را نفوس ناطقه نباشد پس در حقيقت مخاطب ملائكه است كه اين عمل به واسطه ى ايشان بروز و ظهور نمايد و يا مخاطب خود خداى عالم و در فقرات بعد التفات مرتكب شويم.
ختام: دو صفت از براى قمر آوردن يكى سرعت و يكى داب دلالت بر اختصاص كند بر قمر دون ساير كواكب و حق همين است تحقيق بر وجه اجمال گوئيم:
بدان كه حق در مذهب آن است كه كواكب كليه در افلاك مركوزند مثل مسمار در ديوار و آنها را حركت نيست بلكه حركت در چرخ آنها است لكن اين چرخهائى كه كواكب در آنها مركوز است دو نحو است يك نحو از آنها در نهايت بطوء است در حركت و گويا كه متحرك نيست و لذا كواكب مركوزه در آنها را ثوابت خوانند و آن فلك هشتم است كه گفته اند در ظرف بيست و چهار هزار سال و دويست سال يك دوره تمام نمايد، و نحو ديگر آنها حركت او به حس درآيد و ابطا آنها فلك زحل است كه در ظرف سى سال يك دوره تمام نمايد و اسرع آنها قمر است كه در ظرف بيست و هشت روز دوره تمام كند.
اللغه: اليهم جمع بهمه به ضم عبارت است از امر مخفى بر حواس و ادراك و در اين مقام عبارت از امور مخفيه بر حواس است به واسطه ى دقت، و لطافت آن.
يعنى: ايمان و تصديق نمودم به آنكه روشن و نورانى نمود به تو تاريكيها و سياهيها را و هويدا و واضح كرد به تو امور مخفيه را و قرار داد تو را
علامتى از علامات پادشاهى خود و نشانه ى از نشانهاى قوت و قدرت خود.
تذنيب: بدانكه به حسب مناسبت بهم وضوح است نه روشنائى زيرا كه بهم عبارت هست از امور خفيه پس حاجت به وضوح دارد چنانكه تاريكى حاجت به روشنائى دارد .
فذلكه: بدانكه هر رئيسى و مخدومى در مقام رياست و آقائى حاجت باعوان و خدمه دارد در اصلاح امور خود اين عالم اسفل و مافيه در تمشيت امور حاجت به قمر دارند چنانكه بالعيان نقل شد در تاثير قمر در بعضى خضرويات و آجال و حساب ناس كه حاجت دارد و بى وجود قمر به حسب ظاهر صورت نبندد.
اللغه: مهن خادم.
مهين: حقير.
افول: غروب.
يعنى: خادم و مطيع كرد تو را به زيادتى و نقصان و طلوع و افول، و نورانى و تاريكى در هر يك از اين امور تو او را مطيع هستى و به سوى اراده ى او عجله كننده ى.
ختام مسك: بدان كه به حسب اين فقره چنان مستفاد مى شود كه اين تشكيلات بدريه لازم ذات قمر است و اين منافى با تجربه و حس و براهين اهل هيئت است اگر چه اين ممكن است پس لابد در مثل اين خطاب بايد تصرف شود.
يعنى: تنزيه مى نمايم او را چقدر تعجب و خوش است آنچه كه تدبير فرموده در شان تو و چه قدر دقيق و نازك است آنچه كه آفريدى تو در شغل و كارت قرار داد تو را كليد ماه تازه براى امر تازه.
تذنيب: بدان كه مروى از حضرت رسول صلى الله عليه و آله است كه: هر كه عالم به علم هيئت نباشد او عنن دارد در معرفت الله و از معجزات بعضى انبياء سابق علم هيئت بوده است پس كسى بخواهد عالم شود فى الجمله به چيزهائى كه تدبير وضع فرمود در حق قمر حاجت دارد به معرفت علم هيئت.
اللغه: تقدير اندازه نمودن.
تصوير: صورت انداختن.
محق: ابطال، دنس و وسخ: چرك.
نكد: به معنى اندك و ضيق.
الاعراب: فاء سببيه و احتمال دارد فصيحه باشد.
يعنى: پس سئوال مى كنم خدا را كه رب من و تو هست و خلقت كننده ى من و تو هست مهياكننده ى من و تو هست، و صورت اندازنده ى من و تو هست
اللغه: تقدير اندازه نمودن.
تصوير: صورت انداختن.
محق: ابطال، دنس و وسخ: چرك.
نكد: به معنى اندك و ضيق.
الاعراب: فاء سببيه و احتمال دارد فصيحه باشد.
يعنى: پس سئوال مى كنم خدا را كه رب من و تو هست و خلقت كننده ى من و تو هست مهياكننده ى من و تو هست، و صورت اندازنده ى من و تو هست
اينكه صلوه فرستد بر محمد و آل او و آنكه بگرداند تو را هلال نمو و زيادتى كه زائل نكند او را روزها، و ماه پاكيزه و پاكى كه چرك نكند او را گناهان، و ماه امن از مرض و ماه سلامت از گناهان، ماه خوب و سعد بدى نبوده باشد در آن نيكوئى كه ضيق و تنگى نباشد.
ماه آسان و سهل كه ممزوج نباشد او را شدت و صعب.
ماه خير و خوبى كه مخلوط نشود او را شر.
ماه امن و ايمان و ماه نعمت و احسان.
توضيح: بدانكه آنچه از شرور و منافيات طبع كه وارد شود بر انسان همه ى آنها به سبب خود اوست و خلاف رضاى حق مرتكب شده باعث عقوبات دنيوى و اخروى مى شود .
مثلا ترك صدقه موجب مرض شود، و ترك صله ى رحم قطع عمر كند وضوء بماء مشمس برص آرد زناء طاعون آورد و هكذا.
و همچنين فايز شدن او به سعادات و خيرات از براى آنها مقتضيات است.
مثلا قضاء حوائج ديگران سعه ى رزق آورد.
سوره ى يس در هر صبح دفع بلا كند و قضاى حوائج شود.
نماز شب سعه ى رزق آورد طلوع فلان كوكب در فلان درجه زيادتى نباتات شود، مقارنه ى زهره و مشترى اقتضاى خوبى حال رعايا شود.
و از جمله مقتضيات خير و سعادات طلوع هلال است كه او را مقدر المقدورات خوانند مقتضى از براى جلى از امور سفليه قرار داده است كه مقتضى خير و خوبى در آن شود چنانكه خلقت عالم كبير كه در حسن صغير است
اينكه صلوه فرستد بر محمد و آل او و آنكه بگرداند تو را هلال نمو و زيادتى كه زائل نكند او را روزها، و ماه پاكيزه و پاكى كه چرك نكند او را گناهان، و ماه امن از مرض و ماه سلامت از گناهان، ماه خوب و سعد بدى نبوده باشد در آن نيكوئى كه ضيق و تنگى نباشد.
ماه آسان و سهل كه ممزوج نباشد او را شدت و صعب.
ماه خير و خوبى كه مخلوط نشود او را شر.
ماه امن و ايمان و ماه نعمت و احسان.
توضيح: بدانكه آنچه از شرور و منافيات طبع كه وارد شود بر انسان همه ى آنها به سبب خود اوست و خلاف رضاى حق مرتكب شده باعث عقوبات دنيوى و اخروى مى شود .
مثلا ترك صدقه موجب مرض شود، و ترك صله ى رحم قطع عمر كند وضوء بماء مشمس برص آرد زناء طاعون آورد و هكذا.
و همچنين فايز شدن او به سعادات و خيرات از براى آنها مقتضيات است.
مثلا قضاء حوائج ديگران سعه ى رزق آورد.
سوره ى يس در هر صبح دفع بلا كند و قضاى حوائج شود.
نماز شب سعه ى رزق آورد طلوع فلان كوكب در فلان درجه زيادتى نباتات شود، مقارنه ى زهره و مشترى اقتضاى خوبى حال رعايا شود.
و از جمله مقتضيات خير و سعادات طلوع هلال است كه او را مقدر المقدورات خوانند مقتضى از براى جلى از امور سفليه قرار داده است كه مقتضى خير و خوبى در آن شود چنانكه خلقت عالم كبير كه در حسن صغير است
مقتضى وصول به مقامات عاليه قرار داد.
و شايد قول حضرت عزت كه: و لقد خلقنا الانسان فى احسن تقويم، ثم رددناه اسفل سافلين است اشاره بدان بود.
هر چه هست از قامت ناساز بى اندام ماست.
پس خطاب به ماه نمودن كه او را منشاء اين آثار قرار دهد از قبيل سئوال جعل مقتضى است نه اينكه او را فاعل مستقل قرار دهد چنانكه بعضى سفهاء فلاسفه بر آن رفته اند.
مقتضى وصول به مقامات عاليه قرار داد.
و شايد قول حضرت عزت كه: و لقد خلقنا الانسان فى احسن تقويم، ثم رددناه اسفل سافلين است اشاره بدان بود.
هر چه هست از قامت ناساز بى اندام ماست.
پس خطاب به ماه نمودن كه او را منشاء اين آثار قرار دهد از قبيل سئوال جعل مقتضى است نه اينكه او را فاعل مستقل قرار دهد چنانكه بعضى سفهاء فلاسفه بر آن رفته اند.
اللغه: الحديه: المعصيه.
الاعراب: من ارضى من حرف جر و ارضى فعل تفضيل به معنى يا مفعول. يعنى: اى خداى من رحمت فرست بر محمد و آل او و بگردان تو مرا از خشنودتر كسى كه طلوع نموده ماه بر آن، و خوبتر كسى كه نظر كرده به سوى او و نيكبخت تر كسى كه بندگى كرد براى رضاى تو در آن، و توفيق ده مرا در اين ماه از براى توبه، و نگهدار ما را در اين ماه از خطيه، و حفظ نما ما را در اين ماه از مباشرت با معاصى،
اوزع: اى الهم.
جنن: جمع جنه سپر.
و الهام فرما ما را در اين شهر شكر نعمت تو، و بپوشان ما را در آن سپرهاى عافيتت، و تمام كن بر ما به استكمال طاعت در اين ماه منت را به درستى كه توئى حميد و رحمت فرستاد خدا بر محمد و آل پاكان او.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام اذا نظر الى الهلال
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
