و كان من دعائه عليه السلام فى وداع شهر رمضان
وداع: به كسر واو نه به فتح مصدر وادع از باب مفاعله است و به فتح مصدر ودع از باب تفعيل است و اين توديع نشود مگر در امر محبوب و مرغوب، وداع شهر رمضان المبارك در شب آخر او مستحب است اگر معلوم باشد و الا در دو شب چنانچه روايت حميرى است سئوال مى نمايد از حضرت حجه الله عجل الله فرجه كه اصحاب ما اختلاف نموده اند.
بعضى مى گويند: قرائت دعاى وداع در شب آخر او است، و بعضى مى گويند در روز آخر اگر هلال ديده شود در جواب فرمودند عمل ماه مبارك در شبهاى او است و وداع در شب آخر او است اگر خوف نقص در ماه باشد در دو شب وداع نمايد.
اللغه: مكافات مجازات و مقابله.
تعدى: ظلم نمودن.
رغبت: اعراض اگر بعن متعدى شود و به معنى ميل اگر بالى شود.
يعنى: اى خداى من اى كسى كه ميل نمى نمايد در جزاء، و پشيمان نشود بر عطا، اى كسى كه مقابله نكند بنده ى خود را بر سبيل تساوى. يعنى به لطف و كرم خود عفو مى نمايد از بندگان منت تو اول منت است، و عفو تو تفضل است و عقوبت تو عدل است، حكم تو خير است اگر عطا كنى مخلوط نمى نمائى عطايت را به منت و اگر منع فرمائى نيست منع تو تعدى و ظلم.
ايقاظ: بعد از اينكه خدا را حكيم دانستيم پس هيچ امرى از امور از او سئوال نشود بمه و لمه پس نخواهد در امر خود نادم شد زيرا كه ندم صفت كسى است كه حكيم نباشد.
اللغه: مكافات مجازات و مقابله.
تعدى: ظلم نمودن.
رغبت: اعراض اگر بعن متعدى شود و به معنى ميل اگر بالى شود.
يعنى: اى خداى من اى كسى كه ميل نمى نمايد در جزاء، و پشيمان نشود بر عطا، اى كسى كه مقابله نكند بنده ى خود را بر سبيل تساوى. يعنى به لطف و كرم خود عفو مى نمايد از بندگان منت تو اول منت است، و عفو تو تفضل است و عقوبت تو عدل است، حكم تو خير است اگر عطا كنى مخلوط نمى نمائى عطايت را به منت و اگر منع فرمائى نيست منع تو تعدى و ظلم.
ايقاظ: بعد از اينكه خدا را حكيم دانستيم پس هيچ امرى از امور از او سئوال نشود بمه و لمه پس نخواهد در امر خود نادم شد زيرا كه ندم صفت كسى است كه حكيم نباشد.
اللغه: مكافات مجازات و مقابله.
تعدى: ظلم نمودن.
رغبت: اعراض اگر بعن متعدى شود و به معنى ميل اگر بالى شود.
يعنى: اى خداى من اى كسى كه ميل نمى نمايد در جزاء، و پشيمان نشود بر عطا، اى كسى كه مقابله نكند بنده ى خود را بر سبيل تساوى. يعنى به لطف و كرم خود عفو مى نمايد از بندگان منت تو اول منت است، و عفو تو تفضل است و عقوبت تو عدل است، حكم تو خير است اگر عطا كنى مخلوط نمى نمائى عطايت را به منت و اگر منع فرمائى نيست منع تو تعدى و ظلم.
ايقاظ: بعد از اينكه خدا را حكيم دانستيم پس هيچ امرى از امور از او سئوال نشود بمه و لمه پس نخواهد در امر خود نادم شد زيرا كه ندم صفت كسى است كه حكيم نباشد.
اللغه: مكافات مجازات و مقابله.
تعدى: ظلم نمودن.
رغبت: اعراض اگر بعن متعدى شود و به معنى ميل اگر بالى شود.
يعنى: اى خداى من اى كسى كه ميل نمى نمايد در جزاء، و پشيمان نشود بر عطا، اى كسى كه مقابله نكند بنده ى خود را بر سبيل تساوى. يعنى به لطف و كرم خود عفو مى نمايد از بندگان منت تو اول منت است، و عفو تو تفضل است و عقوبت تو عدل است، حكم تو خير است اگر عطا كنى مخلوط نمى نمائى عطايت را به منت و اگر منع فرمائى نيست منع تو تعدى و ظلم.
ايقاظ: بعد از اينكه خدا را حكيم دانستيم پس هيچ امرى از امور از او سئوال نشود بمه و لمه پس نخواهد در امر خود نادم شد زيرا كه ندم صفت كسى است كه حكيم نباشد.
اللغه: مكافات مجازات و مقابله.
تعدى: ظلم نمودن.
رغبت: اعراض اگر بعن متعدى شود و به معنى ميل اگر بالى شود.
يعنى: اى خداى من اى كسى كه ميل نمى نمايد در جزاء، و پشيمان نشود بر عطا، اى كسى كه مقابله نكند بنده ى خود را بر سبيل تساوى. يعنى به لطف و كرم خود عفو مى نمايد از بندگان منت تو اول منت است، و عفو تو تفضل است و عقوبت تو عدل است، حكم تو خير است اگر عطا كنى مخلوط نمى نمائى عطايت را به منت و اگر منع فرمائى نيست منع تو تعدى و ظلم.
ايقاظ: بعد از اينكه خدا را حكيم دانستيم پس هيچ امرى از امور از او سئوال نشود بمه و لمه پس نخواهد در امر خود نادم شد زيرا كه ندم صفت كسى است كه حكيم نباشد.
يعنى: شكر مى نمائى تو كسى را كه شكر تو نموده است و حال آنكه تو الهام نمودى او را شكر خود را، و مقابله مى نمائى كسى را كه حمد تو نموده و حال آنكه تو تعليم دادى او را حمد، مى پوشانى بر كسى كه اگر مى خواستى رسوا مى نمودى او را، جود و بخشش مى نمائى بر كسى اگر مى خواستى منع مى نمودى او را در و هر دو فرقه سزاوار بودند مر فضيحت و منع را.
يعنى: مگر آنكه تو بنا گذاشتى افعال خود را بر تفضل و اجراء مى فرمائى قدرتت را بر تجاوز يعنى قادرى جاى نمى آورى،
تنبيه: معنى شكر و حمد در سابق معلوم شد، اما ثناء بنده مر خدا را معلوم بالحس و الوجدان است و اما ثناء خدا او را در نزد ملاء اعلى چنانچه
يعنى: شكر مى نمائى تو كسى را كه شكر تو نموده است و حال آنكه تو الهام نمودى او را شكر خود را، و مقابله مى نمائى كسى را كه حمد تو نموده و حال آنكه تو تعليم دادى او را حمد، مى پوشانى بر كسى كه اگر مى خواستى رسوا مى نمودى او را، جود و بخشش مى نمائى بر كسى اگر مى خواستى منع مى نمودى او را در و هر دو فرقه سزاوار بودند مر فضيحت و منع را.
يعنى: مگر آنكه تو بنا گذاشتى افعال خود را بر تفضل و اجراء مى فرمائى قدرتت را بر تجاوز يعنى قادرى جاى نمى آورى،
تنبيه: معنى شكر و حمد در سابق معلوم شد، اما ثناء بنده مر خدا را معلوم بالحس و الوجدان است و اما ثناء خدا او را در نزد ملاء اعلى چنانچه
روايت شده است كه اگر عبدى عملى نمايد از روى خلوص فخريه مى كند خدا بدان عمل به ملائكه و ارواح انبياء و ايضا وارد است كه اى پسر آدم مرا در محضر خود ياد نما تا ياد نمايم تو را در محضرى كه نيكوتر از محضر تو است.
روايت شده است كه اگر عبدى عملى نمايد از روى خلوص فخريه مى كند خدا بدان عمل به ملائكه و ارواح انبياء و ايضا وارد است كه اى پسر آدم مرا در محضر خود ياد نما تا ياد نمايم تو را در محضرى كه نيكوتر از محضر تو است.
يعنى: شكر مى نمائى تو كسى را كه شكر تو نموده است و حال آنكه تو الهام نمودى او را شكر خود را، و مقابله مى نمائى كسى را كه حمد تو نموده و حال آنكه تو تعليم دادى او را حمد، مى پوشانى بر كسى كه اگر مى خواستى رسوا مى نمودى او را، جود و بخشش مى نمائى بر كسى اگر مى خواستى منع مى نمودى او را در و هر دو فرقه سزاوار بودند مر فضيحت و منع را.
يعنى: مگر آنكه تو بنا گذاشتى افعال خود را بر تفضل و اجراء مى فرمائى قدرتت را بر تجاوز يعنى قادرى جاى نمى آورى،
تنبيه: معنى شكر و حمد در سابق معلوم شد، اما ثناء بنده مر خدا را معلوم بالحس و الوجدان است و اما ثناء خدا او را در نزد ملاء اعلى چنانچه روايت شده است كه اگر عبدى عملى نمايد از روى خلوص فخريه مى كند خدا بدان عمل به ملائكه و ارواح انبياء و ايضا وارد است كه اى پسر آدم مرا در محضر خود ياد نما تا ياد نمايم تو را در محضرى كه نيكوتر از محضر تو است.
اللغه: تلقى استقبال نمودن و پيش رفتن.
الاعراب: باء بالظلم زائده است زيرا كه قصد خود متعدى به نفس است مگر اينكه تضمين يا سببيه باشد و مفعول بلا واسطه محذوف اى قصد المهالك بنابراين تقدير امر لنفسه هم معلوم شود، و لام لنفسه تواند از براى انتفاع بود چنانچه احتمال به معنى عندهم دارد.
استقبال مى نمائى كسى را كه معصيت تو نمود به حلم و عفو، و مهلت دادى كسى را كه قصد خود نمود بستم.
لطيفه: در فقره تلقيت اگر خوب تامل شود خواهد معلوم شد لطف و مهربانى خداوند زيرا كه تلقى عبارت است از پيش رفتن به سوى ديگرى قاعده چنان است كه عاصى به معذرت به سوى مولاى خود رود خداى جلت عظمته به سبب مهربانى او به سوى عبد عاصى خود رود چه خوب عرض مى كند: حضرت حجه الله عجل الله فرجه در دعاى افتتاح به خداى خود كه: تو مى خوانى مرا كه من اعراض مى نمايم و جواب نمى دهم، تو دوست دارى مرا و من دشمن دارم تو را.
اللغه: نظره: مهلت دادن.
انات: تاخير انداختن عقوبت.
انابه: بازگشت.
شرح: يعنى مهلت مى دهى ايشان را به عقاب نكردن تو به سوى بازگشتن ايشان، و ترك تعجيل ايشان مى نمائى به سوى توبه نمودن.
هلاكت: مردن و در مقام مردن بدون بصيرت.
شقى: مقابل سعيد.
الاعراب: لكيلا در مقام علت، باء بنعمتك شايد مصاحبه يا سببيه شود
يعنى: مهلت دادن تو و ترك تعجيل نمودن به علت آن است كه تا هلاك نشود بر تو هلاك شونده ى ايشان و شقى به نعمت تو نشود شقى ايشان مگر بعد از طول قبول عذر به سوى او يعنى وسعت وقت معذرت زياده بود جاى نياورد.
اللغه: ترادف عقيب يكديگر سوار شدن عايده مهربانى.
عطف: تفضل.
الاعراب: كرما و عايدتا حال از براى انتظار و ترك يا از براى طول الاعذار.
يعنى: مگر اينكه بعد از اينكه پى درپى حجت بر او آمده باشد حالكونى كه اين مهلت با اينكه اين طول عذر كرم است از عفو تو اى كريم و مهربانى است از تفضل تو اى حكيم.
تو آن كسى هستى كه باز نمودى از براى بندگانت درى را به سوى عفو و بخشش خود و ناميدى او را توبه، و گردانيدى بر آن در دليل و راهنمائى از وحى خود تا آنكه گمراه نشوند از آن در، پس فرمودى تو كه بزرگ است اسمت آنكه توبه كنيد به سوى خدا توبه ى نصوحى اميد است از خداى شما آنكه بپوشاند گناه شما را از شما، و داخل نمايد شما را در درجات عاليه ى بهشتى كه جارى شود در زير آن نهرها.
امور: اول در وجه توبه ى نصوح و وجه تسميه ى آن به نصوح اختلافست ظاهر آن است كه مراد به نصوح خالص و صاف باشد و باطن و ظاهرش مساوى باشد يا باطن او افضل.
مروى است كه اگر توبه نمايد مر توبه ى نصوح خدا او را دوست دارد پس ستر نمايد بر او در دنيا و آخرت.
را وى عرض مى نمايد: چگونه ستر مى نمايد؟ فرمود: فراموش ملائكه نمايد آنچه كتب نموده بودند از گناهان، و وحى مى نمايد به سوى جوارح او كه كتمان نمائيد بر او گناهان او را، و وحى مى نمايد به سوى بقاع زمين كه كتمان نما چيزهائى كه عمل بر روى تو شد و هيچ كس شهادت بر او ندهند و در وجه تسميه نصوح وجه مشهورى هم هست.
دوم، تكفير ذنوب است و اين منافات با موازنه دارد كه صريح آيات
است لكن دور نيست كه بتوان گفت كه مثل توبه مكفر باشد دون ساير طاعات نظير اسلام كافر.
سوم، تجرى من تحتها الانهار خلاف شد در معنى او احتمال دارد از قبيل حذف مضاف باشد اى تجرى تحت اشجار الجنات او تحت قصور، و بنيان چنانكه در بعضى معمورات دنيويه مى شود.
الاعراب: يوم ظرف است از براى ليد خلكم، و الذين آمنوا معه مى شود عطف شود بالنبى و مى شود مبتداء شود، نور هم خبر.
يعنى: در روزى كه رسوا نكند خدا پيغمبر و آن كسانى را كه ايمان آوردند با او، نورشان سعى و روشنائى مى كند پيشرويشان و طرف يمين و يسار عرض كننده اى خداى ما تمام كن از براى ما نور ما را و بيامرز ما را به درستى كه تو بر هر شى ء قادرى.
تنبيه: بدان كه بعد از اينكه قيامت قيام كند هر صاحب نورى نور او گرفته شود و لذا آسمان سياه و زمين سياه باشد اگر انسان مومن باشد نورى در روى پيشانى او ظاهر گردد و آن نور به حسب مراتب ايمان تفاوت دارد، بعضى نورشان به مراتبى است كه علاوه از براى خود منفعت دارد از براى صراط از براى ديگران هم نفع دارد، بعضى از ايشان نورشان كامل نيست در مرتبه ى خود هم ناقص مى بينند و اين فرقه طلب تماميت كنند.
از اين آيه ى شريفه چنان استفاده شود كه هم در آن روز رجاى اجابت دعا هست و الا سئوال اتمام نور و غفران لغو خواهد بود.
يعنى: پس چه چيز است عذر كسى كه غفلت نموده آن كس دخول آن منزل را بعد از باز بودن در و اقامه ى دليل.
اللغه: سوم قرار و مدار و در بيع سخن گفتن طرفين از براى امضاى معامله.
فوز: رسيدن. وفور: نزول.
يعنى: تو آن كسى هستى كه زياد نمودى در معامله بر خود از براى نفع بندگانت مى خواهى سود آنها را در كسبشان، و فايز شدن آنها را به وارد شدن بر تو و زيادتى بردن از تو.
الاعراب: فاء در قوله (ع) فقلت مى شود تفريع باشد و مى شود علت باشد و ثانى انسب است.
يعنى: براى آنكه فرمودى تو بزرگ است اسم تو و بلندى تو: هر كه بياورد حسنه ى پس از براى او است ده مقابل، و هر كه بكند سيئه ى جزا داده نشود مگر مثل آن، و فرمودى: شان و قصه ى آنهائيكه انفاق نمايند مال خود
اللغه: سوم قرار و مدار و در بيع سخن گفتن طرفين از براى امضاى معامله.
فوز: رسيدن. وفور: نزول.
يعنى: تو آن كسى هستى كه زياد نمودى در معامله بر خود از براى نفع بندگانت مى خواهى سود آنها را در كسبشان، و فايز شدن آنها را به وارد شدن بر تو و زيادتى بردن از تو.
الاعراب: فاء در قوله (ع) فقلت مى شود تفريع باشد و مى شود علت باشد و ثانى انسب است.
يعنى: براى آنكه فرمودى تو بزرگ است اسم تو و بلندى تو: هر كه بياورد حسنه ى پس از براى او است ده مقابل، و هر كه بكند سيئه ى جزا داده نشود مگر مثل آن، و فرمودى: شان و قصه ى آنهائيكه انفاق نمايند مال خود
را در راه خدا مثلثان دانه اى است كه بروياند هفت خوشه را و در هر خوشه صد دانه باشد و خدا زياد و مضاعف مى نمايد از براى هر كه مى خواهد، و فرمودى: كيست كه قرض دهد خدا را قرض حسنى پس تا اينكه مضاعف نمايد از براى او چندين مقابل زياد و آنچه فرستادى از اشباه اين آيات در قرآن از تضاعيف حسنات.
را در راه خدا مثلثان دانه اى است كه بروياند هفت خوشه را و در هر خوشه صد دانه باشد و خدا زياد و مضاعف مى نمايد از براى هر كه مى خواهد، و فرمودى: كيست كه قرض دهد خدا را قرض حسنى پس تا اينكه مضاعف نمايد از براى او چندين مقابل زياد و آنچه فرستادى از اشباه اين آيات در قرآن از تضاعيف حسنات.
يعنى: تو آن كسى هستى كه هدايت نمودى ايشان را به فرموده ى خود از نزد خود، و ترغيب نمودن تو امرى را كه در آن امر است بهره مندى آنها بر طريقى كه اگر پنهان مى نمودى او را از ايشان درك نمى نمود او را چشمهاى آنها و ظرفيت آن را نداشت گوشهاى آنها، نمى رسيد او را وهمهاى آنها، پس فرمودى: ياد كنيد مرا تا ياد كنم شما را، شكر نمائيد مرا و كفران نكنيد و فرمودى: اگر شكر نمائيد مرا هر آينه زياد كنم شما را و اگر كفران نمائيد به درستى كه عذاب من شديد است، و فرمودى: بخوانيد مرا كه قبول كنم از شما به درستى كه آنان كه تكبر نمايند از عبادت من زود است كه داخل جهنم شوند در حال ذلت و خوارى پس نام نهادى دعاى خود را عبادت و ترك او را تكبر و وعده نمودى بر ترك او دخول جهنم در حالت ذلت و خوارى.
يعنى: تو آن كسى هستى كه هدايت نمودى ايشان را به فرموده ى خود از نزد خود، و ترغيب نمودن تو امرى را كه در آن امر است بهره مندى آنها بر طريقى كه اگر پنهان مى نمودى او را از ايشان درك نمى نمود او را چشمهاى آنها و ظرفيت آن را نداشت گوشهاى آنها، نمى رسيد او را وهمهاى آنها، پس فرمودى: ياد كنيد مرا تا ياد كنم شما را، شكر نمائيد مرا و كفران نكنيد و فرمودى: اگر شكر نمائيد مرا هر آينه زياد كنم شما را و اگر كفران نمائيد به درستى كه عذاب من شديد است، و فرمودى: بخوانيد مرا كه قبول كنم از شما به درستى كه آنان كه تكبر نمايند از عبادت من زود است كه داخل جهنم شوند در حال ذلت و خوارى پس نام نهادى دعاى خود را عبادت و ترك او را تكبر و وعده نمودى بر ترك او دخول جهنم در حالت ذلت و خوارى.
يعنى: پس از اينكه ايشان را دلالت نمودى بر امور مذكوره ياد نمودند ايشان تو را به منت، و شكر نمودند ايشان تو را به فضل تو، و خواندند تو را به امر تو و تصديق نمودند تو را در حالتى كه طلب كننده بودند مر زيادتى تو را و در اين امور بوده است تجارت و كسب ايشان از غضب تو و رسيدن ايشان به رضاى تو و
يعنى: اگر دلالت مى نمود بنده ى بنده ى را به خودش بر مثل چيزى كه هدايت فرمودى بر او بندگان تو را به خود هر آينه محمود و خوب بوده است، پس مر تو را است ثناء مادامى كه يافته شده است در ثناء تو راهى، و مادامى كه باقى مانده است از براى ثناء لفظى كه ثناء كرده شوى بر او، و معنائى كه صرف كرده شود به سوى ثناء يعنى عرفان به صفاتى شويم كه به او ثناء نمائيم.
اللغه: غمر بغين معجمه پرده و ستر و بمهمله به معنى عمر و حيات دادن.
اسباغ: اكمال، زلفه: به معنى قرب و نزديكى.
الاعراب: تحمد من باب تفعل اگر چه اين باب از جهت مطاوعه است فعل است لكن در اين مقام از براى طلب.
اللغه: غمر بغين معجمه پرده و ستر و بمهمله به معنى عمر و حيات دادن.
اسباغ: اكمال، زلفه: به معنى قرب و نزديكى.
الاعراب: تحمد من باب تفعل اگر چه اين باب از جهت مطاوعه است فعل است لكن در اين مقام از براى طلب.
يعنى: اى كسى كه طلب حمد نمودى به سوى بندگان خود به سبب احسان و تفضل بر ايشان و ستر نمودى ايشان را به منت گذاشتن، وجود نمودى بر ايشان مادام كه انشاء نمود در ما نعمت تو را، و كامل نمود بر ما منت تو را، و مختص نموده است ما را به خوبى تو، هدايت فرمودى ما را از براى دين خود آن چنان دينى كه اختيار فرمودى او را و ملتى كه پسنديدى او را، و راه تو آن راهى كه آسان و سهل نمودى تو و بينا نمودى ما را قرب و نزديكى به سوى تو و رسيدن به سوى كرامت و بزرگى تو.
يعنى: اى كسى كه طلب حمد نمودى به سوى بندگان خود به سبب احسان و تفضل بر ايشان و ستر نمودى ايشان را به منت گذاشتن، وجود نمودى بر ايشان مادام كه انشاء نمود در ما نعمت تو را، و كامل نمود بر ما منت تو را، و مختص نموده است ما را به خوبى تو، هدايت فرمودى ما را از براى دين خود آن چنان دينى كه اختيار فرمودى او را و ملتى كه پسنديدى او را، و راه تو آن راهى كه آسان و سهل نمودى تو و بينا نمودى ما را قرب و نزديكى به سوى تو و رسيدن به سوى كرامت و بزرگى تو.
اى خداى من گردانيدى تو از پسنديده هاى آن چيزهائى كه رسيده است و خالصهاى آن واجبات ماه مبارك رمضان است آن چنان ماهى كه اختيار فرمودى او را از تمام ماهها، و اختيار نمودى او را از جميع زمانها و روزگارها و اختيار فرمودى او را بر هر اوقات سال به سبب چيزى كه نازل فرمودى تو در آن از قرآن و نور، و مضاعف فرمودى تو در آن ماه از ايمان، واجب فرمودى در آن ماه روزه را، و ترغيب نمودى در آن ماه از شب زنده دارى.
تكمله: مراد به ايمان كه مضاعف شود در اين ماه يا عبارت از اصول دين است يا فروع دين و على كلا التقديرين تضاعف ايمان و اكمال ايمان است به واسطه ى عبادات اگر مراد به ايمان اصول دين باشد يا تضاعف ثواب است اگر فروع دين بوده باشد.
جليل و بزرگ نمودى تو در اين شهر از شب قدر آن شبى كه بهتر از هزار ماه است
بعد اختيار نمودى تو ما را به اين ماه بر ساير امتها و مردمها، و برگزيدى تو ما را به فضل و بزرگى اين ماه غير ملتهاى ديگر.
پس روزه گرفتيم ما به امر تو روز او را، و اقامه نموديم ذكر و طاعت تو را در شب او در حالى كه مرتكب مى شديم به صيام و قيام او، اميد داشتيم ما مر آنچه را كه بيان و تعريف نمودى از براى ما او را از رحمت تو، و متوسل شديم به سوى آن از ثواب تو.
توئى ملى ء و غنى به چيزهائى كه رغبت شده است در آن چيز به سوى تو توئى نزديك به سوى كسى كه قصد نموده قرب تو را.
بوده است اين شهر در ميان ما بودن خوبى، مصاحبت نموديم ما او را مصاحبت نيكو، و منفعت برديم ما افضل ربحهاى عالميان.
يعنى: پس به تحقيقى كه مفارقت نمود ما را نزد تمام شدن وقت او، و قطع شدن مدت او و تمام شدن ايام او.
اللغه: عز اى صعب.
ذمام: عهد.
پس وداع كننده ايم ما او را وداع كسى كه گران است فراغ او بر ما، و مهموم و مغموم و مستوحش نموده رفتن او ما را جاى آورديم از براى او عهد محفوظ و حرمت رعايت شده و حق جاى آورده.
سلام يا رحمت است يا اسمى از اسماء الحسنى و در السلام عليك اختلاف است و كيف كان كاف او كاف خطابست اشكال در سلام نمودن به ماه و سال و قرآن و ساير محترمات غير مدركه كه ايشان را شعور و ادراك نيست پس چگونه بر ايشان سلام مى شود؟ دور نيست سلام بر ايشان نمودن بعد از فرض نمودن ايشان است صاحب شعور و ادراك و ايشان را ممثل نمودن در خاطر و قلب و تصوير و تمثيل آنها است در خارج و ذهن چنانچه از بسيارى از روايات بر مى آيد تجسم اعمال چنانچه در شرح دعاى ختم قرآن عرض نمودم.
مروى است كه مومنى در قيامت محشور مى شود در پيش روى خود صورتى بنگرد به او گويد: تو كيستى؟ او گويد: سرورى هستم كه در دنيا بر برادر مومنت
داخل نمودى پس تمثيل ماه از اين قبيل است.
يعنى: پس ما گوينده هستيم: كه سلام بر تو باد اى ماه خداى بزرگ سلام بر تو باد اى عيد خوبان خدا،
سلام بر تو باد اى رفيق بزرگ از زمانها اى ماه خوب از روزها و ساعتها،
ختام: بدان كه اين شهر از بابت كثرت رحمت و خير در آن كه ممتاز شد به واسطه ى آن از شهرهاى ديگر پس حوائج در آن قريب به وقوع است از اين جهت امام مى فرمايد قربت فيه الامال و نشرت فيه الاعمال.
سلام بر تو باد از شهرى كه نزديك شده است در آن اميدها و پراكنده شده است در آن اميدها و پراكنده شده است در آن اعمال،
رحمت بر تو باد از قرين و رفيقى كه بزرگست مرتبه ى او در حالتيكه موجود است، و به درد آورد فقد او در حالتى كه غايب شده است، رحمت باد بر تو از آرزو شده ئى كه به درد آورد جدائى او.
اللغه: اليف آنچه به او الفت گرفته شود.
مقبل: به كسر باء اقبال كننده و به فتح مصدر به معنى فاعل.
مص: به معنى درد و حزن.
يعنى: سلام بر تو باد از الفت گرفتنى كه انس گرفته است در وقت آمدنش
پس خوشحال كرده است، و وحشت انداخت در وقت رفتن پس به حزن، و اندوه انداخت.
تنبيه: شاهد بر مقال آن است كه شهر رمضان داراى چنان صفات است كه به او وداع شده است دو خطبه ى مرويه ى از حضرت سيد انبياء و سيد اوصياء عليهما و على آلهما افضل السلام و الثناء منقول است.
سلام بر تو باد از مجاورى كه رقيق شده است در آن قلوب و اندك شده است در آن گناهان.
تنبيه: شاهد بر مقال آن است كه شهر رمضان داراى چنان صفات است كه به او وداع شده است دو خطبه ى مرويه ى از حضرت سيد انبياء و سيد اوصياء عليهما و على آلهما افضل السلام و الثناء منقول است.
سلام بر تو باد از ناصرى كه اعانت نمود بر ضرر و غلبه بر شيطان، و رفيقى كه آسان نمود راههاى احسان را.
تنبيه: شاهد بر مقال آن است كه شهر رمضان داراى چنان صفات است كه به او وداع شده است دو خطبه ى مرويه ى از حضرت سيد انبياء و سيد اوصياء عليهما و على آلهما افضل السلام و الثناء منقول است.
و ديگر از جناب رسول خدا (ص) منقول است كه: حقتعالى به رضوان فرمايد كه: درهاى بهشت را بگشا و به مالك كه درهاى جهنم را ببند از صائمان امت محمد (ص) و امر نمايد به جبرئيل كه: هبوط در زمين كن و شياطين متمرد را در سلسله ها و غلها بگردان و آنها را در لجهااند از تا فاسد نگردانند بر امت محمد صلى الله عليه و آله و سلم روزهاى آنها را.
سلام بر تو باد چقدر بسيار است آزاد كردهاى خدا در تو و چقدر نيكبخت است كسى كه رعايت كند حرمت تو را به تو.
تنبيه: شاهد بر مقال آن است كه شهر رمضان داراى چنان صفات است كه به او وداع شده است دو خطبه ى مرويه ى از حضرت سيد انبياء و سيد اوصياء عليهما و على آلهما افضل السلام و الثناء منقول است.
و فرمود كه: حقتعالى در هر شب از شبهاى ماه رمضان سه مرتبه ندا مى فرمايد كه: آيا سائلى هست تا او را عطا كنم، آيا تائبى هست تا قبول توبه او كنم آيا مستغفرى هست تا گناهش بيامرزم، كيست كه قرض دهد به خداى مالدار كه هرگز فقير نشود و وفاكننده است به وعده ى خود و ستم نمى كند.
و فرمود: در آخر هر روز از روزهاى رمضان در وقت افطار هزار هزار كس از آتش جهنم آزاد كند، چون شب و روز جمعه شود خداوند در هر ساعتى هزار هزار كس از آتش جهنم آزاد كند كه هر يك يك مستوجب عذاب شده باشند و در شب آخر و روز آخر ماه به عدد آنچه در تمام ماه آزاد كرده باشد آزاد كند الحديث...
سلام بر تو باد چه محوكننده كرد تو را مر گناهان و ساتر قرار داد تو را از براى انواع عيوب.
تنبيه: شاهد بر مقال آن است كه شهر رمضان داراى چنان صفات است كه به او وداع شده است دو خطبه ى مرويه ى از حضرت سيد انبياء و سيد اوصياء عليهما و على آلهما افضل السلام و الثناء منقول است.
سلام بر تو باد چه قدر بلند بودى بر گناهكاران يعنى بر آنها صعب بودى، و چه قدر بزرگوارى تو در سينه ى مومنان جا گرفته شده.
تنبيه: شاهد بر مقال آن است كه شهر رمضان داراى چنان صفات است كه به او وداع شده است دو خطبه ى مرويه ى از حضرت سيد انبياء و سيد اوصياء عليهما و على آلهما افضل السلام و الثناء منقول است.
يعنى: رحمت باد بر تو از ماهى كه مفاخرت نمى كند او را روزها
اللغه: منافسه به معنى مفاخرت.
رحمت باد بر تو از شهرى كه او از هر امرى سلامت است.
سلام: سلامت و رحمت.
رحمت باد بر تو نبودى رفيق به دو مذموم الملابسه.
رحمت باد بر تو به علت آنكه آمدى تو ما را به بركت و شسته ى از ما چرك معصيتها را.
وفود: به معنى اقدام.
برم: زجر و انف و كذا سام.
رحمت باد بر تو وداع كننده نيستم در حالت زجر و بى ميلى، و ترك كننده نيستم روزه او را در حالت زجر.
رحمت باد بر تو از مطلوبى كه قبل وقت او طلب شده و حزن بر او شد قبل از اينكه فوت شود.
رحمت باد بر تو چه بسيار بدى كه صرف شده است به واسطه ى تو از ما چه بسيار خيرى كه رسيده شده است به سبب تو بر ما.
رحمت باد بر تو و بر ليله القدر كه بهتر از هزار ماه است.
رحمت باد بر تو چه قدر بوده حرص و رغبت ما ديروز گذشته بر تو و شدت شوق ما فردا.
رحمت باد بر تو و بر فضل تو كه ما محروم شديم او را و بر گذشته از بركات تو كه ربوده شديم ما او را.
يعنى: اى خداى من ما اهل اين ماه آن چنانى كه هستيم شريف نمودى به او ما را و مطلع نمودى ما را منت خود را مران زمانى كه اشقيا جاهل بودند وقت او را، و محروم شدند به واسطه ى شقاوتشان فضل آن را،
و توئى صاحب آنچه كه
اختيار نمودى ما را به آن چيز از معرفت او، و هدايت نموده ى تو ما را از طريقه ى او به تحقيق كه مباشرت نموديم ما به توفيق تو روزه ى آن را و قيام آن را بر تقصير و جاى آورديم در آن ماه كمى از بسيار او را.
اقرارا: مفعول له.
يعنى: براى اقرار به گناه تا اينكه حمد مكفر او باشد يا حال باشد يعنى در حال اقرار به گناه زيرا كه اقرار به گناه از اعظم و اشرف اعمال است پس استحقاق حمد دارد بر اقرار به گناه من.
التفريط: يعنى بر اعمال قليله كه تفريط نموديم ما در آداب، و در بعض نسخ به ضاد است و در بعضى به صاد به معنى مرغب فيه و در بعضى به خاء به معنى تخمين.
يعنى: پس مر تو را است ثناء از روى اقرار نمودن بر بدكارى، و اعتراف نمودن به ضايع ساختن و مر تو را است از دلهاى ما بستن پشيمانى و از زبانها ما را راستى عذر گفتن، پس مزد ده ما را بر آنچه رسيده ما را در آن از تقصير مزدى
كه دريابيم به آن فضيلتى را كه رغبت كرده شده است در آن، و عوض يابيم به آن از نوعهاى ذخيره ى حرص داشته شده به آن،
و واجب گردان براى ما عذر خواستن از تو را بر آنچه كه كوتاهى نموده ايم در آن از حق تو، و برسان عمرهاى ما را به آنچه در پيش ما است از ماه رمضان آينده، پس هر گاه رسيديم ما او را پس يارى نما بر گرفتن آنچه سزاوارى از عبادت، و برسان ما را به سوى قيام به آنچه سزاوار است او را از بندگى نمودن، و جارى ساز براى ما از عمل خوب آنچه را كه بوده باشد سبب دريافتن حق تو را در دو ماه از ماههاى روزگار.
اللغه: لمم گناهان صغيره.
و اثم: گناهان كبيره را گويند، و المام به معنى مباشرت و جاى آوردن.
انتهاك: پرده درى و بى احترامى نمودن.
يعنى: خداوندا آنچه جاى آورديم ما به او در اين ماه از گناه كوچك و بزرگ، يا واقع شده ايم در آن ماه از گناهى يا كسب نموده ايم در آن از خطايا بر سبيل عمد از ما يا بر سبيل فراموشى، ستم نموده ايم در آن بر نفسهاى خود، يا دريده ايم به آن حرمتى از غير خود پس رحمت فرست بر پيغمبر و آل او و بپوشان ما را به پرده ى خود و عفو نما ما را به در گذشتن خود، بر پا مكن ما را پيش چشم شماتت
كنندگان، و مگشا بر ما در آن زبانهاى بدكاران را، و كارفرماى ما را به آنچه مى باشد سبب فرو نهادن و پوشاندن مر آن چيزى را كه ناخوش داشته ى از ما در آن به مهربانى تو كه فانى نمى شود، و فضل تو آن فضلى كه كم نمى شود.
خداوندا رحمت فرست بر محمد و آل او و تدارك نما مصيبت ما را به ماه ما و مباركى ده ما را در روز عيد ما و روز فطر ما، و بگردان او را از بهترين روزى كه گذشته است بر ما، كشنده ترين روزى مر عفو را، و محوكننده ترين روزى مر گناه را و بيامرز از براى ما آنچه پنهان است از گناهان ما و آنچه آشكار است.
خداوندا بيرون آر ما را به بيرون آمدن اين ماه از گناهان ما، و بيرون آور ما را به درآوردن آن از بديهاى ما، و بگردان ما را از خوشبخت ترين اهل اين ماه به آن، و بيشترين ايشان از حيث بهره در آن، و تمامترين آنها از روى نصيب از آن.
وجد: به معنى غنا و توانگرى.
يعنى: خداوندا هر كه رعايت كرد حق اين ماه را حق رعايت او، و نگهداشت حرمت او را حق حرمت او، و ايستاد به اجراى حدود آن حق ايستادن. و پرهيز كرد از معاصى اين ماه حق پرهيزگارى آن، يا نزديكى نمود به سوى تو نزديكى كه واجب نموده است خورسندى تو را براى او، و مهربانى كرده رحمت تو بر آن پس ببخش ما را مانند آن از توانگرى خود، و عطاى نما ما را اضعاف آن از فضل خود پس به درستى كه فضل تو نقصان نمى شود و به درستى كه خزانهاى تو كم نمى شود بلكه زياد مى شود، و معدنهاى احسان توفانى نمى گردد به درستى كه عطاى تو عطائى است گوارا.
خداوندا رحمت فرست بر محمد و آل او و بنويس براى ما مانند مزدهاى آنها كه روزه گرفتند اين ماه را يا بندگى نمودند مر تو را در آن تا روز قيامت.
محتشد و مجمع قريب همديگر است در معنى احتشاد يعنى گردهم در آمدن.
يعنى: خدايا به درستى كه ما توبه مى كنيم به سوى تو در روز فطرمان، كه
گردانيدى او را از براى مومنان عيد و شادمانى و از براى اهل دين مجمع از هر گناهى كه كرده ايم او را، يا بدى كه پيش انداخته ايم او را يا انديشه ى بدى كه در دل داشته ايم او را بازگشت نمودن كسى كه در دل خود نگذرانيده باشد بر رجوع به سوى گناهى و باز نگردد پس از آن در خطائى، بازگشت خالص كه پاك باشد از شك و ريب پس قبول نما او را از ما و راضى شو به آن از ما و ثابت دار ما را بر آن.
خداوندا روزى كن ما را ترس عقاب و عيد، و شوق ثواب وعده داده شده تا بيابيم لذت آنچه را كه مى خوانيم به آن، و اندوه آنچه پناه مى جوئيم به تو از آن،
و بگردان ما را نزد خود از توبه كنندگان آن چنانى كه واجب كردى براى آنها دوستى خود را و قبول نموده اى تو از ايشان بازگشت به طاعت خود را، اى عادل ترين عدل كنندگان.
خداوندا در گذر از پدران ما و مادران ما و اهل دين ما همگى هر كه گذشته است از ايشان و هر كه آينده است تا روز قيامت.
خداوندا رحمت فرست بر پيغمبر و آل او چنانكه رحمت فرستادى بر فرشتگان مقربانت، و رحمت فرست بر او و بر آل او چنان كه رحمت فرستادى بر پيغمبران مرسلانت.
و رحمت فرست بر او و بر آل او چنانكه رحمت فرستادى بر بندگان صلحايت و بهتر از آن اى پروردگار رحمتى كه به ما رسد بركت او و به ما رسد نفع او و مستجاب شود براى آن دعاى ما به درستى كه تو كريم ترى از هر كه رغبت به سوى او شود و كار گذار از هر كه توكل بر او شود، و دهنده تر از هر كه سئوال شود از فضل او و تو بر هر چيز قادرى.
بدان كه ما بين نبى و مرسل عموم مطلق است مرسل آن است كه او را كتاب باشد گفته شده كه ايشان سيصد و سيزده نفرند و اولى العزم از پيغمبران آنهايند كه دينشان ناسخ اديان سالفه باشد.
بدان كه اين دعا در روز آخر رمضان نيز خواندن آن مستحب است چنان كه بعض محدثين تصريح كرده اند و دور نيست در شب آخرهم بلكه به مقتضاى وداع آن است كه پيش از تمام شدن باشد به عبارت اخرى در ما قبل آخر و كيف كان در هر يك از سه وقت يعنى روز فطر و شب آخر و روز آخر خوانده شود خوب است در جاى خود است.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام فى وداع شهر رمضان
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
