آیا انسان پس از مرگ می‌تواند از عالم دنیا با خبر شود؟

عوالمی را که انسان طی می‌کند رو به کمال و ترقّی می‌باشد یعنی در هر عالم احاطه نسبت به عالم قبلی وجود دارد. مثلاً همه ما عالم جنین که همان زندگی 9 ماهه در رحم مادر می‌باشد را گذرانده‌ایم الآن که در عالم بعدی یعنی دنیا آمده این احاطه و آگاهی کلّی را نسبت به مسائل عالم جنین داریم. عالم برزخ نیز عالم تکاملی بالاتری پس از دنیا است که روح انسان در آن احاطه بر امور دنیا دارد و در عالم قیامت باز احاطه بر همه عوالم گذشته وجود دارد. امّا نباید فراموش کرد که این احاطه و آگاهی بر کلیات امور عالم دنیا است و اطّلاع بر جزئیات عالم دنیا چیزی است که نمی‌توان به طور قطعی آن را تأیید یا رد کرد.

این احاطه و آگاهی با توجّه به میزان ایمان و تقوای انسان‌ها متفاوت خواهد بود یعنی مؤمنی که در درجه بالای از ایمان قرار دارد مانند معصومین علیهم‌السلام نحوه آگاهی او با افراد معمولی فرق می‌کند. در این جا چند روایت را به عنوان نمونه می‌آوریم: 

امام صادق علیه‌السلام فرمودند:

«إنَّ المُؤْمِنَ لَیزورُ أهلَهُ فَیری ما یحِبُّ ویستَرُ عنه ما یکرَهُ، وإنَّ الکافِرَ لَیزورُ أهْلَهُ فَیری ما نَکرَهُ ویستَرُ ما یحِبُّ. قالَ ومِنْهُم مَن یزورُ کلَّ جمعةٍ ومِنهُم مَن یزورُ عَلی قَدْرِ عَمَلِهِ».

«مؤمن اهل خود را می‌بیند و آن چه را که موجب محبّت او است می‌بیند لیکن چیزهایی را که موجب کراهت او می‌گردد از نظر او پوشیده می‌شود، کافر نیز اهل خود را می‌بیند و آن چه را موجب ناراحتی و کراهت او است مشاهده می‌کند و لیکن چیزهائی که موجب محبّت او است و دوست دارد از نظر او پوشیده می‌گردد. حضرت فرمودند: بعضی از مؤمنان در هر هفته یک بار در روز جمعه به زیارت و ملاقات اهل خود می‌رسند و بعضی بر حسب مقدار عمل خود می‌توانند آنان را ملاقات
و زیارت کنند»[1].

از حاج سید ابوالحسن مرتضوی اصفهانی نقل شده که تصحیح کتاب منتهی الآمال مرحوم شیخ عباس قمی رحمهم‌الله چاپ علمیه اسلامیه به من واگذار شده بود به عبارتی رسیدم که به نظرم غلط آمد پیش خود گفتم: چرا آن مرحوم چنین کرده است؟ به هر صورت آن را طبق نظر خودم اصلاح نمودم. صبح اوّل وقت دیدم آقازاده ایشان حاج میرزا علی آقا به منزل ما آمد و گفت: دیشب مرحوم والد را در خواب دیدم و به من فرمودند: صبح اوّل وقت برو نزد حاج سید ابوالحسن و بگو: من معذرت می‌خواهم مطلب همان طوری است که اصلاح کرده‌اید. من از احاطه آن مرحوم نسبت به امور عالم دنیا در شگفت شدم[2].

[1]  روزنه‌هایی از عالم غیب : 2 ـ 231 .

 
[2]  بحار الانوار : 6/264 ، حدیث 107 ؛ الکافی : 3/239 ، باب 159 ، حدیث 12 .