أَحَدٌ] يعنى يگانه و خداى مطلق و حقيقى كه به هيچ صورت قابل تعدد و كثرت نيست.
حضرت على عليه السلام مىفرمايد:
واحِدٌ لابِعَدَدٍ.
وحدت حضرت او، وحدت عددى نيست؛ زيرا واحد يعنى بيشتر از نصف و كمتر از دو و اين بر خدا روا نيست.
واحد بودن خدا يعنى بىجزء و ...
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ] .
بگو: او خداى يكتاست.
حقيقت عبادت، اظهار بندگى و خضوع و خشوع قلبى داشتن و شكر انعام و احسان و اكرام نمودن است.
با اين معنى و حقيقت، پرستش به معناى جامعش جز در برابر مولا و پروردگار و اربابى كه جميع نعمتها از اوست و همه طور ...
وَلَا الضَّالِّينَ.
و نه گمراهاند.
آن مردمى كه كج فهمند، به رأى خود راه خدا را تفسير مىكنند و دين را غلط مىفهمند و مسير كمال را در آنچه خدا نمىپسندد مىانگارند و براى شناخت حق، سر از ميزان و معيار برتافته و آنچه خود مىخواهند انجام مىدهند ...
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ] .
ما را به راهِ راست راهنمايى كن.
معناى هدايت
هدايت: راهنمايى با مهر و محبت و صلاح است به سوى مطلوب و مقصود و آن بر چند نوع است:
هدايت طبيعى يا تكوينى، كه شامل كليه موجودات كيهان و عناصر كاخ شگفتانگيز آفرينش ...
إِيِّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ] .
[پروردگارا!] تنها تو را مىپرستيم وتنها از تو كمك مىخواهيم.
عبادت و بندگى مفهوم وسيع و گستردهاى دارد كه خضوع و تواضع در برابر حق و آزادى واقعى، آزادى از اسارت هوا و طاغوت باطنى و ظاهرى در اين مفهوم ...
با اينكه دو كلمه مباركه «الرحمن الرحيم» در «بسم اللّه» بود، ولى تكرارش بعد از «رب العالمين» لطف مخصوصى دارد كه ربوبيت حق از جهت قهر و غلبه و فشار بر موجودات نيست، بلكه از جهت رحمت عام و خاص است، به اين معنى كه تمام موجودات در پرتو اين دو حقيقت پرورش ...
در قسمت حشره، تنها تاكنون حشرهشناسان نزديك به هفتصد هزار قسم حشره احصا كردهاند.
شماره حشرات به اندازهاى است كه ارقام براى بيان آن قاصر است، يك روز تابستانى كه هوا صاف باشد، شماره حشراتى كه در بريدگىهاى تپهاى براى نظام حيات در تكاپو هستند، ...
فيزيك نجومى به ما مىآموزد كه آسمان صاف و بىابر، مجموعه پهناورى است مركب از خورشيدهاى بىشمار كه مانند مولكولهاى گازى در جهات بسيار متفاوت شتابان رفت و آمد دارند.
نسر واقع با سرعت ثانيهاى 13 كيلومتر به ما نزديك مىشود، الدبران ثانيهاى 53 ...
با بيان اين حقيقت كلمه حمد به اندازه پهناى جهان بزرگ توسعه دارد و هر چه بيشتر اسرار جهان باز شود و خرد انسان پيش رود، مجهولات نظام طبيعت و حيوانات ريز و درشت و بعد اختران و سازمان درونى و بيرونى جانداران معلوم گردد، حقيقت حمد و توجه به ربوبيت جهان ...
شكر، سپاسگزارى در برابر نعمت است بدون توجه به مقام صاحب نعمت.
مدح، ستايش ممدوح است به خاطر جمال و كمالى كه دارد بدون توجه به نعمت و احسان او.
حمد، جامع معناى سپاس و مدح است، حمد يعنى سپاسگزارى در برابر تمام نعمتهاى داده شده و احسان و عنايت دوست، ...
فخر رازى در تفسير خود مىگويد:
اعوذ باللّه سير و سلوك از خلق به خالق و از ممكن به واجب است، كلمه اعوذ اشاره به عجز و فقر و احتياج تام است و كلمه باللّه اقرار و اعتراف به دو امر است، يكى اينكه خداوند قادر و توانا است به اعطاى كل خيرات و دفع جميع آفات و ...
در «مفاتيح الغيب» آورده كه:
مداخل وساوس شيطان در نفوس انسان سه است: شهوت و غضب و هوا.
از شهوت حرص و بخل زايد و از غضب كبر و عجب آيد و نتيجه هوا، كفر و بدعت باشد.
پس حق سبحانه اين سه اسم فرستاده تا سد مداخل اين ثلاثه نموده، آدمى را از سلوك باديه غوايت ...
الرحيم: به مردمى كه در ميدان ايمان و عمل صالحند و از هدايت حضرت او در جهت سلامت عقيده، عمل، اخلاق بهره گرفتهاند، داراى عنايت است و اين عنايت در قيامت نسبت به آنان تجلى كند كه در قرآن فرموده:
[وَ كانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيماً] .
و او به مؤمنان ...
الرحمن: به تمام موجوداتى كه آفريده، به مقتضاى استعداد و لياقت هر يك عنايت و لطف دارد.
آنكه هفت اقليم عالم را نهاد
هر كسى را هر چه لايق بود داد
اديم زمين سفره عام اوست
بر اين خوان يغما چه دشمن چه دوست
زفضلش خاك آدم گشت گلشن
زفيضش هر دو ...
ارباب لطايف گفتهاند: «اللّه» اسم اعظم است، بدان دليل كه اساس توحيد بر اوست و كافر به سبب گفتن اين كلمه از حضيض كفر به اوج ايمان انتقال يابد.
هرگاه به جاى «لا اله الّا اللّه، لا اله الّا الرحمن» گويد، با آنكه از صفات خاصه است، از كفر بيرون نيايد و ...
در «الكافى» و «التوحيد» و «تفسير العياشى» از امام صادق عليه السلام منقول است كه هر حرفى از اين حروف ثلاثه، اشاره به اسمى از اسماى حسنى است.
باء بهاى خداست و سين سناى اوست و ميم مجد اوست و در روايتى وارد است كه ميم ملك اوست «1».
و برخى چنين دانستهاند ...
توضيح و تفسير بسم اللّه و تمامى آيات قرآن، به آن حقيقتى كه هست كار پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان بزرگوار عليهم السلام است، در اين گونه نوشتهها جز دورنمايى از مفاهيم بلند آسمانى آيات، آن هم با استفاده از آثار آن بزرگواران كار ديگرى نمىتوان ...
مفسران بزرگ و حكما و عرفا بر اساس معارف اسلامى براى ذكر بسم اللّه در ابتداى هر كار وجوهى آوردهاند كه جمع آن وجوه را صاحب كتاب پرارزش «انيس الليل» در پانزده مورد اشارت كرده است:
اول:
شايد به جهت حديثى است كه شاه اوليا از حضرت رسالت صلى الله عليه و ...
در تفسير «تيسير» آورده كه:
تمامى معانى كلماتش به دو چيز باز مىگردد:
[الْحَمْدُ لِلَّهِ]: حمد، دو حمد است: يكى بر صفات الهى و يكى بر نعما و آلاى نامتناهى، يا يكى به واسطه و ديگرى بدون واسطه.
[رَبِّ الْعالَمِينَ]: عالم دو عالم است: يكى عالم بقا و يكى ...