مرگ و فرصت ها، ص: 299

الحمدلله رب العالمين و صلّی الله علی جميع الانبياء والمرسلين

و صلّ علی محمد و آله الطاهرين.

آيات و روايات به ما ياد می دهند كه وقتی سر و كارتان با كريم افتاد، در درخواست ها، حاجات و نيازهای خود، به كرم آن كريم نظر داشته باشيد. به محدوديت خود نگاه كنيد، چون اگر به محدوديت خود بنگريد، در دعا كردن، نمره نمی آوريد و اين احتمال هست كه در درخواست خود، كريم را از خود رنجانده و ناراحت كنيد. «1» جلال الدين مولوی می گويد:

اگر انسان با بخيل رو به رو شود، خواهنده از بخيل، در رنج، عذاب، غصه و اندوه قرار می گيرد. اما با كريم برعكس است كه ممكن است سائل كريم را برنجاند.

اما سائل بخيل را نمی رنجاند، بلكه خودش از بخل بخيل رنجيده می شود. برای اين كه او از آبرويش مايه می گذارد، حرفش را می زند، رنجش را می گويد، دردش را اظهار می كند، اما بخيل كه موجود متوقف و مثل سنگ است، هر چه به گوشش ناله كنند، روی او اثری ندارد و رنجيده و ناراحت نمی شود، چون اگر پای رنج و ناراحتی در كار بيايد، تحريك به بخشيدن و عطا كردن می شود.

______________________________
(1)- اشاره به آيات سوره:

حج (22): 50؛ «پس كسانی كه ايمان آورده و كارهای شايسته انجام داده اند، آمرزش و رزقی نيكو برای آنهاست.»

حديد (57): 11؛ «كيست كه به خدا وامی نيكو دهد تا خدا آن را برای او دو چندان كند و او را پاداشی نيكو و باارزش باشد؟»

غرر الحكم: 246، حديث 5034؛ «الْكَرِيمُ إِذَا قَدَرَ صَفَحَ وَ إِذَا مَلَكَ سَمِحَ وَ إِذَا سُئِلَ أَنْجَحَ.»

غرر الحكم: 246، حديث 5035؛ «الْكَرِيمُ يَعْفُو مَعَ الْقُدْرَةِ وَ يَعْدِلُ فِي [مَعَ ] الْإِمْرَةِ وَ يَكُفُّ إِسَاءَتَهُ وَ يَبْذُلُ إِحْسَانَه.»

مجموعة ورام: 1/ 9؛ «قالَ أعرابیٌّ: يا رَسولَ اللّه، مَن يُحاسِبُ الخَلقَ يَومَ القِيامَةِ؟ قالَ: اللّه عزَّ وجلَّ، قالَ: نَجَونا ورَبِّ الكَعبَةِ! قالَ: وكَيفَ ذاكَ يا أعرابِیُّ؟! قالَ: لأِنَّ الكَريمَ إذا قَدَرَ عَفا.»

الكافی: 2/ 71، حديث 2؛ «بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ وَجَدْنَا فِي كِتَابِ عَلِيٍّ عليه السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله عليه و آله قَالَ وَ هُوَ عَلَی مِنْبَرِهِ وَ الَّذِي لَاإِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الآْخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَاإِلَهَ إِلَّا هُوَ لَايُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ تَقْصِيرِهِ مِنْ رَجَائِهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِيَابِهِ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَاإِلَهَ إِلَّا هُوَ لَايَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرَاتُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ.»

مستدرك الوسائل: 15/ 259، باب 16، حديث 18173؛ «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ عليه السلام إِنَّ لِلَّهِ وُجُوهاً مِنْ خَلْقِهِ خَلَقَهُمْ لِلْقِيَامِ بِحَوَائِجِ عِبَادِهِ يَرَوْنَ الْجُودَ مَجْداً وَ الْإِفْضَالَ مَغْنَماً وَ اللَّهُ كَرِيمٌ يُحِبُّ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ.»

(2)- مولوی.