بدعت در دين

در تفسير جمله «وَدينَهُ عَنِ الْبِدْعَةِ» به مناسبت لغت دين ، لازم بود در مسئله دين و توضيح واقعيّت آن ، مسائلى ذكر شود ، تا پس از روشن شدن حقيقت دين و اين كه تنها راه نجات و سعادت در دنيا و آخرت دين خداست ، عظمت گناه بدعت در دين روشن شود .
راستى دينى كه براساس فطرت و طبيعت انسان تنظيم شده و تنها راه اتّصال انسان به خدا ايمان و انجام فرمان‏هاى دينى است و حاكميّت دين ضامن خوشبختى انسان در همه ابعاد حيات است ، چه خائن و ناپاك است آن بدبختى كه در دين خدا بدعت بگذارد و آنچه از دين نيست به خاطر هوى و هوس و عيش و نوش چند روزه كوتاه زندگى ، به عنوان دين جا بزند و عباد الهى را از صراط مستقيم هدايت ، گمراه كرده و زمينه بدبختى آنان و توسعه فساد را در زمين فراهم آورد . در زمينه بدعت و اهل بدعت و برخورد با اهل بدعت آيات و رواياتى بسيار مهم وارد شده كه قسمتى از آن را مى‏خوانيد .
ثُمَّ قَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الاْءِنجِيلَ وَجَعَلْنَا فِى قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلاَّ ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ  .
سپس به دنبال آنان پيامبران خود را پى در پى آورديم و پس از آنان عيسى پسر مريم را [ به رسالت ] فرستاديم و به او انجيل عطا كرديم و در قلب كسانى كه از او پيروى مى‏كردند رأفت و رحمت قرار داديم و رهبانيتى كه از نزد خود ساخته بودند ما بر آنان مقرّر نكرده بوديم ، ولى [ خود آنان آن را ] جز براى طلب خشنودى خدا [ بر خود واجب نكرده بودند ] ، اما آنگونه كه بايد حدود همان خودساخته را رعايت نكردند ؛ پس پاداش كسانى از آنان را كه ايمان آورده‏اند ، عطا كرديم و بسيارى از آنان نافرمانند .
مسئله رهبانيّت و پاره‏اى از مسائل ديگر بدعت‏هايى بود كه روحانيّون يهودى و مسيحى از پيش خود ساختند و از مقام روحانى خود سوء استفاده نموده ، ساخته‏هاى خود را به عنوان برنامه‏هاى الهى به مردم تحميل كردند ؛ حملات قرآن مجيد به علماى يهود و نصارى به خاطر بدعت‏گذارى‏ها و كتمان حق و هوى‏پرستى آن‏هاست . در روايات باب علم آمده كه اگر در ميان مسلمانان در هر لباسى كسى دچار بدعت‏گذارى و كتمان حق و هوى‏پرستى گردد ، در پيشگاه خداوند از نظر عذاب همان عذاب علماى يهود و نصارى را دارد .
آنچه از دين نيست وقتى به عنوان دين به مردم عرضه شود ، بالاترين جنايت صورت گرفته و در حقيقت بايد گفت : بدعت ، جنگ با خداست و وزر و وبال عمل به بدعت بر گردن بدعت‏گذار است .
عَنْ أَبى جَعْفَرٍ وَأَبى عَبْدِاللّهِ عليهماالسلام قالَ : كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ وَكُلُّ ضَلالَةٍ سَبيلُها إِلَى النَّار .
امام باقر و امام صادق عليهماالسلام فرمودند : هر بدعتى گمراهى است و هر گمراهى راهش به سوى آتش است . قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ وَكُلُّ ضَلالَةٍ فى النَّارِ .
پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمودند : هر بدعتى گمراهى است وهر گمراهى در آتش است . عَنْ أَبى الْعَبّاسِ قالَ : سَأَلْتُ أَبا عَبْدِاللّهِ عليه‏السلام عَنْ أَدْنى ما يَكُونُ بِهِ الاْءِنْسانُ مُشْرِكاً قالَ : فَقالَ : مَنِ ابْتَدَعَ رَأْياً فَاُحِبَّ عَلَيْهِ أَوْ أَبْغَضَ عَلَيْهِ .
أبى العبّاس گفت : از امام صادق عليه‏السلام پرسيدم : كم‏ترين چيزى كه به سبب آن انسان مشرك مى‏شود ، چيست ؟ فرمود : كسى كه نظرى را مخالف با دين اختراع كند و آن را به عنوان دين به خورد مردم دهد ، چه اين كه بر اثر آن نظر محبوب شود يا مبغوض گردد . عَنْ أَبى عَبْدِاللّهِ عليه‏السلام قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : إِذا رَأَيْتُمْ أَهْلَ الرَّيْبِ وَالْبِدَعِ مِنْ بَعْدى فَأَظْهِرُوا البَراءَةَ مِنْهُمْ وَأَكْثِرُوا مِنْ سَبِّهِمْ وَالْقَوْلَ فيهِمْ وَالْوَقيعَةِ وَباهِتُوهُمْ كَيْلا يَطْمَعُوا فى الْفَسادِ فى الاْءِسْلامِ وَيَحْذَرَهُمُ النّاسُ وَلا يَتَعَلَّمُونَ مِنْ بِدَعِهِمْ يَكْتُبِ اللّهُ لَكُمْ بِذلِكَ الْحَسناتِ وَيَرْفَعْ لَكُمْ بِهِ الدَّرَجاتِ فى الآخِرَةِ .
امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمايد : رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود : هرگاه بعد از من اهل ريب و بدعت را ديديد از آن‏ها بيزارى جوييد ، به آنان ناسزا گفته و از آنان بدگويى نماييد و به آن‏ها طعنه بزنيد و آنان را با بحث‏هاى مستدلّ خفه و وامانده سازيد تا به فساد در اسلام طمع نكنند و مردم از آن‏ها برحذر شوند و از بدعت‏هاى آنان نياموزند ، تا خدا در برابر اين كار براى شما حسنات نويسد و درجات آخرت را براى شما بالا برد . قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فى أُمَّتى فَلْيُظْهِرِ الْعالِمُ عِلْمَهُ فَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللّهِ. پيامبر اسلام صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود : زمانى كه در امّت من بدعت‏ها آشكار شود ، بايد عالم با آشكار كردن علمش جلوى بدعت را بگيرد و اگر اين كار را نكند لعنت خدا بر او باد . قالَ عَلِىٌّ عليه‏السلام : مَنْ مَشى إِلى صاحِبِ بِدْعَةٍ فَوَقَّرَهُ فَقَدْ سَعى فى هَدْمِ الاْءِسْلامِ . على عليه‏السلام فرمود : هركس نزد صاحب بدعت رود و او را گرامى بدارد ، در نابودى اسلام كوشش كرده . عَنْ يُونِس بْنِ عَبْدِالرَّحْمانِ فى حَديثٍ قالَ : رَوَيْنا عَنِ الصَّادِقينِ عليهم‏السلام إِنَّهُمْ قالُوا : إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فَعَلَى الْعالِمِ أَنْ يُظْهِرَ عِلْمَهُ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ سُلِبَ نُورُ الاْءِيمانِ .

يونس بن عبدالرحمن در حديثى مى‏گويد : از امامان راستگو روايت كرده‏ايم كه آنان فرموده‏اند : زمانى كه بدعت‏ها آشكار شود ، بر عالم واجب است علمش را آشكار كند تا جلوى بدعت گرفته شود و اگر اين كار را نكند نور ايمان از او سلب مى‏شود .
[ وَمالَهُ عَنِ الْحَرامِ فَهُوَ مِنْ جُمْلَةِ الصَّالِحينَ ]
در دو جمله گذشته كه به طور مفصّل شرح داده شد ، امام صادق عليه‏السلامفرمود : هركس دانشش را از هوى و هوس و دينش را از بدعت نگهدارى كند ( و در اين جمله كه مورد شرح است ، مى‏فرمايد ) و مال و اموالش را از حرام حفظ نمايد او از گروه شايستگان است .