انسان ، مهم‏ترين مجموعه آفرينش

در اين كه وجود انسان نسخه جامع الهى است ، شكى نيست ؛ اين موجود بى نظير شگفت انگيزترين عنصر و موجود خانه خلقت است . انسان بنا به فرموده قرآن مجيد ، ظرف علم اسما ، هدايت ، كرامت و امانت الهى است :
وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْماءَ كُلَّهَا  .و خدا همه نام ها [ ىِ موجودات ] را به آدم آموخت .
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّى هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدَاىَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ  .
گفتيم : همگى از آن [ مرتبه و مقام ] فرود آييد؛ چنانچه از سوى من هدايتى براى شما آمد، پس كسانى كه از هدايتم پيروى كنند نه ترسى بر آنان است و نه اندوهگين شوند . وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِى آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً  .
به يقين فرزندان آدم را كرامت داديم، و آنان را در خشكى و دريا [ بر مركب هايى كه در اختيارشان گذاشتيم ] سوار كرديم ، و به آنان از نعمت هاى پاكيزه روزى بخشيديم ، وآنان را بر بسيارى از آفريده هاى خود برترى كامل داديم . إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَى السَّماوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُوماً جَهُولاً  .
يقيناً ما امانت را [ كه تكاليف شرعيه سعادت بخش است ]بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم و آن ها از به عهده گرفتنش [ به سبب اين كه استعدادش را نداشتند ] امتناع ورزيدند و از آن ترسيدند ، و انسان آن را پذيرفت بى ترديد او [ به علت ادا نكردن امانت ] بسيار ستمكار ، و [ نسبت به سرانجام خيانت در امانت ] بسيار نادان است .

الهى قمشه اى آن شيفته جمال بى نياز ، درباره عظمت و شخصيت و جلال و بزرگى انسان گفته :
#
من همان مرغ عرش آشيانم
راز نه پرده آسمانم
ذره اى زير اين نه سپهرم
پَرورد يارِ خورشيد چهرم
شيرخوارى ز پستان عشقم
پير عقلم زمستان عشقم
گرچه گويند صرف الوجودم
نيست بودم تو دادى نمودم
تا نشان بدهم آن بى نشان را
#

طاير گلشن لا مكانم
آگهم سر غيب جهان را
دل فروزنده چون ماه و مهرم
تا بيارايم اين داستان را
كودكى در دبستان عشقم
رهبرم فكر پير و جوان را
فوق جوهر وراى حدودم
تا نشان بدهم آن بى نشان را