خداوند نعمت درک، تفکر و تعقل را براى این داده است که انسان تا زنده است، به معرفتش بیفزاید. عقل را براى داناتر شدن، براى آگاهى بیش تر، براى شناخت بیش تر خداوند و براى آگاهى از وجود خود، به کار گیرد. حال اگر کسى این نعمت را معطل بگذارد، از میوه شیرین معرفت بى نصیب مى ماند. افزون بر این، روز قیامت محاکمه مى شود، محاکمه اى که امیرالمومنین علیه السلام مى فرماید که محکومیت آن، حتمى است.روز قیامت، از همه انسان هایى که معرفتى کسب نکرده اند، مى پرسند که چرا براى تحصیل معرفت اقدام نکردید؟ آن گاه پرونده اش را برایش مى خوانند و یا خودش را وادار مى کنند که آن را بخواند. سپس به او مى گویند که همه قدم هایى که برداشته اى، اشتباه و ظالمانه بوده است، چرا این گونه زندگى کرده اى؟ چرا سراسر عمرت به ظلم سپرى شده است؟ چرا در صدد آزار مردم بوده اى؟ و او جواب مى دهد که نمى دانستم.
این پاسخ او، آغاز محاکمه عظیم الهى است ؛ زیرا خداوند همه مسیرهاى معرفت را پیش روى انسان نهاده است.«اَلَمْ یَاْتِکُمْ نَذِیرٌ »2.آیا براى شما بیم دهنده اى نیامد؟
آن گاه خداوند به آنان مى گوید : آیا من افرادى را براى آگاهى شما از عاقبت اعمالتان نفرستادم؟ آنان دیگر پاسخى ندارند ؛ زیرا خداوند براى نجات انسان، از آغاز خلقت، انسان هایى را براى نجات بشر برگزید که آنان با نور وحى، مسیر حق را مى یافتند و مردم را به آن، هدایت مى کردند.در طول زندگى بشر، پیامبران و امامان، برگزیدگان الهى بودند که برنامه الهى را براى مردم خواندند و آنان را با رسم و راه زندگىِ صحیح، براى کسب سعادت آخرت آشنا ساختند. بنابراین، آنان که دعوت این برگزیدگان الهى را پاس نداشتند و حرمت آن را رعایت نکردند، از زیان کارانند.آرى، انسان جاهل، در روز قیامت، وضع بسیار بدى دارد و مورد نفرت پروردگار عالم است. خداوند در قرآن مى فرماید :
«قَالَ رَبِّ اِنِّى دَعَوْتُ قَوْمِى لَیْلاً وَ نَهَاراً »3.گفت : پروردگارا ! همانا من قوم خود را شب و روز [ به آیین توحید ]دعوت کردم .نوح به خداوند گفت : پروردگارا! من آنان را روز و شب، در پنهانى و آشکارا، به سوى تو دعوت کردم ؛ اما پاسخ آنان این بود که دو انگشتان خود را در گوش هایشان مى گذاشتند و لباس هایشان را روى سرشان مى انداختند تا هم چشمشان مرا نبیند و هم گوششان صداى مرا نشنود. آن گاه خداوند خطاب به نوح مى فرماید :«اَعِظُکَ اَن تَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ »4.همانا من تو را اندرز مى دهم که مبادا از ناآگاهان باشى .خداوند به نوح مى گوید : من تو را اندرز مى دهم که میان مردمى که به حقایق عالم جهل دارند، قرار نگیرى.
