در ابتدا بايد صفات ناپسند را شناخت و پس از آگاهي يافتن از آن لازم است بر اصلاح و جايگزيني صفات شايسته تصميم جدي به عمل آيد. علماي اخلاق براي اين منظور چهار مرحله را پيشنهاد كرده اند:
1- مشارطه: در اول روز مثلاً با خود شرط كند كه امروز بر خلاف فرمودة خداوند تبارك و تعالي رفتار نكند و اين مطلب را تصميم بگيرد.
2- مراقبه: در تمام مدت شرط، خود را ملزم به عمل كردن به آن بداند.
3- محاسبه: در پايان هر سال يا ماه و هفته يا در پايان روز به محاسبه كارهاي خود بپردازد. امام علي(ع) مي فرمايد: كسي كه به حساب خود برسد بر عيوب خويش واقف مي شود و از گناهانش با خبر مي گردد و به دنبال آن، عيوب را اصلاح مي نمايد.
4- معاتبه(انتقاد از خويش): انسان پس از آن كه از محاسبه فراغت حاصل شد و خود را مقصر شناخت بايد خود را مجازات و سرزنش نمايد. امام علي(ع) مي فرمايد: هر كس از خود بدگويي كند خود را اصلاح كرد، و هر كس خودستايي نمايد خويش را تباه كرده است.
بزرگان از اين راه صفات ناپسند را از خود دور مي كرده اند. در حالات مرحوم آيت الله بروجردي نقل شده كه هر گاه عصباني مي شد علاوه بر اين كه از آن شخص عذر خواهي مي كرد نذر مي كرد فرداي آن روز روزه بگيرد و بدين ترتيب، خود را در برابر اين كار كوچك، معاقبه مي فرمود.
منبع : پاسخگو
