چگونه مى‌توان از امامى که غایب است و از نظرها پنهان مى‌باشد بهره‌مند شد؟ |
 |
پیشینه غیبت
قبل از ورود به بحث اشاره به چند نکته ضرورى است:
1ـ مفهوم غایب بودن امام به این معنا نیست که وجود ناپیدا و روِیایى دارد! بلکه آن حضرت مانند سایر انسان‌ها از یک زندگى طبیعى، عینى و خارجى برخوردار است، به طورى که آن حضرت در میان مردم و در دل جامعه رفت و آمد دارد و گفتار مردم را مى‌شنود و بر اجتماعات آن‌ها وارد مى‌شود و سلام مى‌کند.
او مردم را مى‌بیند، ولى این مردم‌اند که نمى‌توانند جمال مبارک آن حضرت را ببینند. به عبارتى دیگر هر چند امام مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف ظهور ندارند ولى حضور دارند؛ به یک معنا این مردمند که از امام خویش غایب‌اند. چنان‌که مولاى متقیان امام على علیه‌السلام در این باره مى‌فرمایند: «هنگامى‌که امام غایب از نسل من، از دیده‌ها پنهان شود مردم با غیبت او از حدود شرع بیرون روند، و توده مردم خیال کنند که حجت خدا از بین رفته و امامت باطل شده است! سوگند به خداى على علیه‌السلام در چنین روزى حجت خدا در میان آن‌هاست، در کوچه و بازار آن‌ها گام بر مى‌دارد، و در خانه‌هاى آن‌ها وارد مى‌شود، و در شرق و غرب جهان به سیاحت مى‌پردازد و گفتار مردم را مى‌شنود و بر اجتماعات آن‌ها وارد مى‌شود، و سلام مى‌کند. او مردم را مى‌بیند، ولى مردم تا روز معین و وقت معین او را نمى‌بینند، تا جبرئیل میان آسمان و زمین بانگ برآورده و ظهور را اعلام کند». «حتى اذا غاب المتغیّب من ولدى عن عیون الناس، و باح النّاس بفقده و اجمعوا على انّ حتّى الحجّه ذاهبه و الامامه باطله... فوربّ علىٍّ انّ حجتها علیها قائمه، ماشیه فى طرقاتها، داخله فى دورها و قصورها، جوّاله فى شرق الارض و غربها، تسمع الکلام و تسلّم على الجماعه ترى ولا ترى الى الوقت والوعد و نداء المنادى من السّماء» یوم الخلاص، ط4، ص139.
آیا مى‌توان سندى گویاتر از امیرالمؤمنین علیه‌السلام پیدا کرد؟
ما با در دست داشتن این گونه اسناد محکم که همه آن‌را قبول دارند، مى‌گوییم: امام علیه‌السلام در میان مردم و با مردم است و بر امورات آن‌ها نظارت دارد.
2ـ از آن‌جا که بشر داراى علم محدودى است، لذا نمى‌تواند به اسرار خداوند پى ببرد و عجولانه در مورد قضایاى الهى قضاوت نماید. چنان‌که مى‌فرماید: «... و ما اوتیتم من العلم الاّ قلیلاً»، اسراء/85؛ از دانش جز اندکى به شما داده نشده است.
این آیه نشان مى‌دهد که مجهولات بشر به مراتب بیشتر از معلومات او مى‌باشد. بنابراین اگر علم هزارها بلکه میلیون‌ها سال دیگر هم جلو برود، هنوز معلومات او در برابر مجهولاتش بسیار مختصر و ناچیز است و تنها خداوند است که به همه چیز علم دارد و علم او ذاتى بوده و بى‌نهایت است. لذا کسى نمى‌تواند نسبت به وجود امرى مانند غیبت امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف به علت عدم کشف سرّ این امر به آن اعتراض کند و آن را بى‌فایده و بى‌مصلحت بداند.
3ـ غیبت امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف یک امر اتفاقى و بى‌سابقه نیست، بلکه غیبت حجت‌هاى الهى در مقطعى از زمان در سنت الهى یک امر معمولى بوده است، چنان‌که گروهى از اولیاى الهى (مانند حضرت خضر، موسى، یونس، عُزیر، ابراهیم، صالح، ذوالقرنین و...) از دیدگان پنهان بوده‌اند، ولى هرگز از حوادث و اوضاع زمان غفلت نداشتند و به جهت ولایت و اختیاراتى که از جانب خدا به آن‌ها داده شده بود، پیوسته در اموال و نفوس تصرف مى‌کردند و اوضاع را طبق مصالحى رهبرى مى‌نمودند، اگرچه تصرفات آن‌ها نیز از دیدگان مردم عادى پنهان بود.
4ـ این سؤال تازگى نداشته و تنها در عصر ما مطرح نشده است، بلکه از روایات اسلامى برمى‌آید که حتى پیش از تولد حضرت مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف نیز این سؤال مطرح بوده و هنگامى که پیامبر اسلام صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم و ائمه پیشین علیهم‌السلام از مهدى و غیبت طولانى آن حضرت سخن به میان مى‌آوردند، با چنین سؤالى روبه‌رو مى‌شدند و به آن پاسخ مى‌گفتند. به عنوان نمونه:
الف) پیامبر اسلام صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم در پاسخ این پرسش که آیا شیعه در زمان غیبت، از وجود قائم فایده‌اى مى‌برد؟ فرمودند: بلى، سوگند به پروردگارى که مرا به پیامبرى برانگیخت، در زمان غیبتش از او نفع مى‌برند و از نور ولایتش بهره مى‌گیرند، همان‌گونه که از خورشید به هنگام قرار گرفتن در پشت ابرها استفاده مى‌کنند. عن جابر الانصارى أنّه سأل النبى(ص) هل ینتفع الشیعه بالقائم(عج) فى غیبته؟ فقال(ص): «إى والّذى بعثنى بالنبوّه إنهم لینتفعون له و یستفیدون بنور ولایته فى غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن جلّلها بالسّحاب»، بحارالانوار، ج52، ص92.
ب) امام صادق علیه‌السلام فرمودند: از روزى که خداوند حضرت آدم را آفریده تا روز رستاخیز، زمین هیچ‌گاه خالى از حجت نبوده و نخواهد بود، یا حجت ظاهر و آشکار و یا غایب و پنهان، و اگر حجت خدا نباشد، خدا ستایش نمى‌شود. راوى پرسید: مردم چگونه از امام غایب و پنهان استفاده مى‌کنند؟ حضرت فرمودند: آن چنان که از خورشید پشت ابر استفاده مى‌کنند. بحارالانوار، 6/92.
ج) خود حضرت مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف نیز روى این معنا تکیه کرده‌اند. در توقیعى که آن حضرت در پاسخ به سؤالات اسحاق بن یعقوب صادر فرمودند و توسط محمد بن عثمان تحویل اسحاق گردید، چنین نوشتند: اما چگونگى استفاده مردم از من، هم‌چون استفاده آن‌هاست از خورشید، هنگامى که در پشت ابرها پنهان مى‌شود. طوسى، الغیبه /177
منبع: مرکز ملى پاسخ‌گویى به سؤالات دینى
