در هر دوره اى و در هر عصرى شيطان صفتانى خطرناك هستند كه افراد به ويژه جوانان را جذب نموده و با آنان طرح دوستى و رفاقت مى اندازند تا از مال و منال آنان به ناحق استفاده كنند و ارزش هاى انسانى شان را به غارت برند .اينان با چهره اى خوش نما و لبخندهايى جذاب و سخنانى شيرين و دام هايى نامرئى و خدعه و فريب كارى ماهرانه و پشت هم اندازى عجيب و غريب ، خود را به انسان مى نمايانند و با اين ترفندها به انسان دست دوستى و رفاقت مى دهند و هنگامى كه آدمى را اسير محبت مكارانه خود كردند ، وسوسه هاى خود را شروع نموده ، به تدريج و در مدتى طولانى انسان را از خدا و حق و حقيقت و عبادت و خدمت و سلامت نفس و كرامت و شرافت و آغوش گرم خانواده و مجالس مفيد و دنبال كردن دانش و ... جدا مى سازند و آهسته آهسته انسان را بدون اينكه توجه عميق داشته باشد به اسارت شهوات و اميال و غرائز خود درمى آورند و او را عمله و خادم خيانت ها و جنايت هاى خود مى كنند و به خرمن خوبى ها و ارزش هاى انسان آتش مى اندازند و كارى مى كنند كه روز پشيمانى ، فرصت ها از دست رفته و اسباب نجات نابود شده باشد .شناخت اين دشمنان خطرناك دوست نما با توجه به اين اوصاف ، كار دشوارى نيست .هنگامى كه كسى را ديديد و يافتيد كه زمزمه جدا شدن از حق از او شنيده مى شود و درك كرديد كه مى خواهد از شما به عنوان ابزارى براى اميال خودش سوء استفاده كند و قطع رابطه با خوبى ها و ارزش ها را به شما پيشنهاد مى نمايد و خوبان جامعه را در نظر شما كوچك و ناپاكان را در نظر شما بزرگ جلوه مى دهد ، بدانيد كه ديو صفتى سفاك و شيطان مسلكى بى باك با خدعه و حيله و مكر و فريب ، خود را به شما دوست و رفيق مى نماياند ، در اين حال بر شماست كه هرگز با او طرح دوستى نريزيد و باب رفاقت باز نكنيد و زمينه معاشرت فراهم نياوريد و در اين زمينه از داستان اسفناك و عبرت آموز عقبة بن ابى معيط ـ كه در آيات 27 تا 29 سوره فرقان به آن اشارت شده است ـ پند گرفته ، خود را از چنگال آن گرگ بى رحم برهانيد .
داستان تأسف بار عقبة بن ابى معيط عقبه از مشركين و بت پرستان مكه بود و با هم كيشان خود رفاقت تنگاتنگ داشت .
از دوستان نزديك او اُبىّ بن خلف بود كه در سفر و حضر و در هر رفت و آمد و در هر كوى و برزن و در هر مجلسى با يكديگر بودند ، رفيقى كه در شيطان مسلكى و ديو صفتى كم نظير بود !عقبه از يك سفر تجارتى بازگشت و عده اى از بزرگان و اشراف مكه از جمله پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) را به مهمانى دعوت كرد كه در آن مهمانى به علتى دوستش ـ اُبىّ بن خلف ـ حاضر نبود .هنگامى كه مهمانان سر سفره حاضر شدند و دست به غذا بردند عقبه ديد رسول خدا (صلى الله عليه وآله) از خوردن غذا امتناع دارد ، سبب را پرسيد ، حضرت فرمود : من از طعام تو نمى خورم مگر اينكه به وحدانيت خدا و رسالت من شهادت دهى و به دايره اسلام و مسلمانى درآيى تا درهاى رحمت حق و درهاى بهشت به رويت باز شود .عقبه با كمال ميل شهادتين را به زبان جارى كرد و پيامبر (صلى الله عليه وآله) هم از غذاى او تناول فرمود .عقبه هنگامى كه پس از پايان ميهمانى نزد رفيق شيطان مسلك و بت پرستش رفت ، با ملامت و سرزنش اُبىّ بن خلف روبه رو شد و از سوى اُبىّ مورد شماتت قرار گرفت كه چرا آيين خود را رها كرده ، به آيين محمد گرويدى ؟عقبه داستانش را در اسلام آوردنش بيان كرد ، اُبىّ با كمال وقاحت به او گفت : من از تو خوشنود و دل خوش نمى شوم مگر اينكه به تكذيب محمد برخيزى ! !عقبه بدبخت و تيره روز كه نخواست اين دشمن غدار دوست نما را از خود براند و سعادت به دست آورده را حفظ كند و ز راه جهنم به راه بهشت برود ، براى خوش آمد آن نابكار به سوى پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) رفته ، با كمال بى شرمى آب دهان به صورت پيامبر (صلى الله عليه وآله) انداخت كه آب دهانش با دو شقه شدن به صورت مبارك رسول حق (صلى الله عليه وآله) جارى شد و آن چهره ملكوتى را تحت تأثير قرار داد ، حضرت زنده بودن عقبه را تا پيش از هجرت خود خبر داد و به او گفت : چون از مكه بيرون آيى به شمشير انتقام حق به قتل مى رسى ، پيش بينى آن حضرت در جنگ بدر تحقق ياقت ، عقبه در جنگ بدر به جهنم واصل شد و اُبىّ بن خلف ـ دوست نابابش ـ در احد به قتل رسيد 0) .آيات 27 ـ 29 سوره فرقان جهت دلدارى و تسليت به پيامبر (صلى الله عليه وآله) بيان و سرنوشت شوم انسان پليدى كه در دنيا دچار دوست و رفيق گمراه و گمراه كننده و شيطان مسلك شد ، نازل گرديد . وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَالَيْتَنِى اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلاً * يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِى لَمْ أَتَّخِذْ فُلاَناً خَلِيلاً * لَقَدْ أَضَلَّنِى عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِى وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلاِْنسَانِ خَذُولاً.و روزى كه ستمكار ، دو دست خود را از شدت اندوه و حسرت به دندان مى گزدو مى گويد : اى كاش همراه اين پيامبر راهى به سوى حق برمى گرفتم ، * اى واى ، كاش من فلانى را كه سبب بدبختى من شد به دوستى نمى گرفتم ، * بى ترديد مرا از قرآن پس از آنكه برايم آمد گمراه كرد . و شيطان همواره انسان را پس از گمراه كردنش تنها و غريب در وادى هلاكت وامى گذارد . آرى ; همنشين بد به فرموده حق شيطان است و شيطان بى ترديد دشمن انسان است و پس از آن كه به انسان خسارت و زيان غير قابل جبران وارد ساخت ، او را در حيرت و سرگردانى و اسير دست انواع طوفان ها و بلاها در دنيا و به چنگال عذاب ابد در آخرت ، وامى گذارد . وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلاِْنسَانِ خَذُولا.و شيطان همواره انسان را پس از گمراه كردنش تنها و غريب در وادى هلاكتوامى گذارد . رفيق و همنشين آن نيست كه بر عيوب و نواقص و خلأهاى معنوى انسان بيفزايد و چون آتشى خطرناك به خرمن ارزش هاى انسان و كرامت و شرافتش بيفتد ، دوست حقيقى و رفيق واقعى كسى است كه از عيوب آدمى بكاهد و نقايص انسان را برطرف سازد و خلأهاى معنوى و روحى دوست خود را جبران كند .امام صادق (عليه السلام) درباره محبوب ترين همنشين مى فرمايد :« أحَبُّ إخوَانى إلَىَّ مَنْ أهْدى إلىَّ عُيُوبى » .محبوب ترين برادرانم نسبت به من كسى است كه مرا به سوى عيوبم راهنمايى كند . انسان با انصاف و خواهان خوشبختى هنگامى كه از طرف همنشينى دلسوز به عيوبش راهنمايى شود ، بى ترديد در مقام رفع عيوب خود برمى آيد و با كمك همنشين با كرامتش به مقامات انسانى عروج مى كند .
اى غزالى گريزم از يارىكه اگر بد كنم ، نكو گويد
مخلص آن شوم كه عيبم را *** هم چو آيينه رو برو گويد
نه كه چون شانه با هزار زبان *** پشت سر رفته مو به مو گويد 4)
رفيق ومعاشرى كه از ايمان و اخلاق و عمل صالح تهى است و به همين سبب از فتوت و جوانمردى و فضيلت و كرامت بى بهره است ، آتشى است كه درخت وجود را با همه شاخ و برگش مى سوزاند و نهايتاً انسان را در دنيا از ارزش ها دور مى كند و او را به خوارى و ذلت مى نشاند و دريايى از اندوه و غصه و تأسف و پشيمانى را براى او بر جا مى نهد و دوستى و معاشرتش سبب مى شود كه انسان در آخرت هم به عذاب اليم دچار شود و در دوزخ كه براى بدكاران جايگاهى ابدى است ، با ديدن رفيق ناجنس و چهره اى كه او را به عذاب جاويد دچار كرده است عذاب مضاعف بچشد .
بر گرفته از کتاب معاشرت استاد حسین انصاریان
