از آنجا که در فرهنگ عاشورا، گزاره‌ها و آموزه‌های تربیتی و اخلاقی موج می‌زند آثار متعدد و بی‌شماری نیز بر روح و روان و رفتار انسان دارد. عزداری امام حسین(علیه‌السلام) که هر ساله در ایام محرم و صفر به اوج خود می‌رسد سبب ترویج و تقویت فرهنگ عاشورا و به تبع آن رشد آموزه‌های تربیتی این فرهنگ متعالی در بین افراد جامعه است،
از این رو در این نوشتار کوتاه برآنیم تا به بررسی آثار تربیتی عزاداری امام حسین(علیه‌السلام) بپردازیم
الف) ایجاد فضای معنوی
معنویت و فضای معنوی، نیاز همیشگی انسان‌هاست. عزداری برای سیدالشهدا(علیه السلام) یکی از برترین فضاهای معنوی و روحانی را برای انسان آماده می‌سازد. به هم پیوستگی عاطفی انسان‌هایی که عشق یک دلدار را فریاد می‌زنند، اعمال مشترکی را به صورت هماهنگ انجام می‌دهند، رو به سوی یک محبوب دارد و او را الگوی خویش می‌شناسند، چنان معنویتی را به وجود می‌آورد که در جاهای دیگر کمتر مشاهده می‌کنیم.
ب) تزکیه نفس و پالایش روح
یکی از آثار عزاداری امام حسین(علیه‌السلام) زدودن نفس از زشتی‌ها، پالایش روح از رذایل اخلاقی است؛ چرا که عاشورا دو صحنه دارد، صحنه زشتی‌ها و رذیلت‌ها و صحنه زیبایی‌ها و خوبی‌ها.
از آنجا که در عزاداری‌ها، هر دو صحنه بیان می‌شود و به ویژه صحنه زشتی‌ها و جفاکاری‌های سپاه یزید از آن رو که مظلومیت بیش‌تری را در تنور حادثه می‌دهد، بیش‌تر بیان می‌گردد، ناخودآگاه سبب انزجار روحی افراد از خصایص ناپسند همچون ظلم، قتل، کشتار، درنده خویی، نقض عهد، دورویی و نفاق و... خواهد شد و این یعنی همان پالایش روحی و تزکیه اخلاقی.
ج) کسب فضایل اخلاقی
صحنه‌های اصلی و اساسی حادثه عاشورا که کمتر به آن پرداخته می‌شود، صحنه آفرینش زیبایی‌های اخلاقی، رفتاری و عرفانی است.
در مجالس عزاداری امام حسین(علیه‌السلام) با یادآوری این صحنه‌ها، انسان عزادار به سمت و سوی کسب این فضایل تشویق می‌شود و به خصوص در محیط معنوی که قرار می‌گیرد، آمادگی‌اش فزونی می‌یابد.
در این مجالس، از رضا، تسلیم و توکل امام حسین(علیه‌السلام) در آخرین لحظات حیات، شجاعت و رشادت حضرت عباس(علیه‌السلام) و وفاداری و ادب او، صبر زینب کبری(علیها السلام) حماسه آفرینی مادر وهب، شهادت طلبی قاسم(علیه‌السلام).
توبه حر، نماز اول وقت امام حسین(علیه‌السلام) و یارانش در معرکه جنگ و... یاد می‌شود و با شعر و سخن حزن انگیز و مرثیه‌های کربلایی، در ذهن انسان نقش می‌بندد. فضایل اخلاقی به او آموخته در ذهنش متجسم می‌شود. در نتیجه، به او تلقین می‌گردد که مسیر سعادت چنین است. از این رو، خود را در محیطی مناسب برای رشد فضایل اخلاقی می‌بیند.
د) کسب آرامش و دفع آلام درونی
انسان‌ها در طول زندگی خود، دچار دردها، رنج‌ها و مشکلاتی می‌شوند که روح، روان و درون آن‌ها را متأثر می‌سازد و غم و اندوه و گاه دست از کار کشیدن و وادادگی در عرصه زندگی، نتیجه این دردها و رنج‌هاست.
مراسم عزاداری امام حسین(علیه‌السلام) به عنوان یکی از مهم‌ترین مناسک مذهبی سبب ایجاد آرامش و تسکین درونی در افراد می‌شود. البته این مسأله از دو بعد قابل بررسی است، بعد اول آن است که ذات این مراسم و آیین‌های مذهبی به انسان آرامش و طمأنینه می‌دهد.
بعد دوم آن است که انسان در این مراسم عزاداری، دردها و رنج‌هایی را که امامان و پیشوایان دینی او در زندگی خویش در راه دین خدا کشیده‌اند می‌شنود و می‌بیند که مراتبی بس افزون از درد‌های اوست. این مسأله موجب می‌شود که حزن واندوهش در نظرش کوچک و حقیر آید و آن را فراموش کند و بر اندوه و غم اهل بیت پیامبر(علیهم‌السلام) بگرید.
