اقسام توبه‏

توبه سه قسم است. قسم اول، توبه فردى است؛ اين كه من تنها خودم آشتى كنم. قسم دوم، توبه خانوادگى مى باشد؛ اين كه من بعد از آشتى كردن، خودم به سراغ خانمم بروم و به او سلام مى كنم و با او حرف بزنم؛ او را تشويقش كنم؛ به او پول بدهم؛ او را به مكه ببرم و توبه بدهم؛ او را با خدا آشتى دهم. من و مادر كه خوب شديم، اين خوب شدن كم كم در بچه ها تأثير مى گذارد و دختر و پسر خانواده هم خوب مى شوند، و بدين ترتيب خانه به طور كلى خوب مى شود. بعد از توبه خانوادگى، نوبت به توبه اجتماعى مى رسد. در اين كه جامعه چگونه بايد توبه كند، بايد به راهكارهايى كه قرآن كريم مطرح كرده مراجعه كنيم؛ چون توبه اجتماعى به اين سادگى نيست؛ ما مردمى نداريم كه هم آن ها از آن آدم هايى باشند كه آقا شيخ تقى بگويد: بيا توبه كنيد، و آن ها بگويند، چشم. همه اين طور نيستند. قرآن مجيد در توبه اجتماعى دو برنامه مطرح كرده است. يك راه توبه اجتماعى در اين آيه آمده است: إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذينَ يُقاتِلُونَ فى سَبيلِهِ. راهى كه اين آيه بيان مى كند، يك راه پيشگيرى از مرض است. راه دوم همان راهى است كه گاندى هندى از اسلام گرفت و به آن عمل كرد و چهارصد ميليون آدميزاد را از شر گرگ استعمار نجات داد. گاندى اسلحه، كارخانه، صنعت، پول و چيزى نداشت. عكس او را كه مى بينيم، فقط پارچه اى بر روى دوشش است و پارچه ديگرى هم دارد كه به كمرش مى بست. او براى زندگى ساده خود، يك بز هم داشت كه شيرش را مى دوشيد و مى خورد؛ هم چنين مقدارى از پشم اين بز را قيچى مى كرد و با دوك دستى مى ريسيد و پيراهن درست مى كرد. او حوله اى هم داشت كه بر روى دوشش مى انداخت. به راستى گاندى چه كار كرد كه توانست چهارصد ميليون مريض را نجات دهد. توبه اى كه قرآن به اين شكل دارد، و گاندى نقشه اش را پياده كرد، و چهارصد ميليون نفر را از شر استعمار نجات داد، دنيا اسم آن را سياست عدم همكارى گذاشته است. بنابراين يك راه ديگر توب اجتماعى، سياست عدم همكارى بوده و بر همه هم واجب است.