ارزش نمازگزاران‏

منابع مقاله:

کتاب  : عرفان اسلامى جلد پنجم 

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

انسان نمازگزار، ظرف ارزش الهى است و از آنجا كه در آيات قرآن، از نماز، به عنوان يك عمل بسيار پر قيمت الهى ياد شده و در روايات، از نماز به عنوان محبوب ترين عمل در پيشگاه حضرت عزت ياد شده، بايد گفت كه متصل به نماز و بپا دارنده آن از اين فيض عظمى و چشمه الهى كسب ارزش مى كند.

نمازگزار از دو ناحيه واجد عالى ترين ارزش است: از طرفى به خاطر برپاداشتن نماز واجد شرايط، مجبور است كه بسيارى از محرمات ظاهرى از قبيل مال حرام، لباس غصبى، مكان غصبى، آب و خاك غير مباح و لقمه حرام را ترك كرده و از جهت ديگر ملزم است قسمت اعظمى از محرمات باطنى، از قبيل كبر و حسد و ريا و نفاق و خدعه و شر و عجب و حقد و كينه را ترك نمايد.

و از طرفى با اتصال به آداب قلبيه و روحيه نماز، به كسب حسنات و فضايل از قبيل مراقبه، محاسبه، توجه، ذكر، خلوص، پاكى، صافى نايل مى گردد و اين بهره ها كه از بركت نماز نصيب او مى شود بهره هاى الهى است؛ پس با ترك محرمات، واجد تقوا و با اقامه نماز، دارنده نيكى ها مى گردد و تقوا باعث اين است كه، گرامى ترين بنده شود و نيكى ها باعث اين است كه، به مقام «لى مع اللهى» برسد و چه ارزشى در عالم وجود بالاتر از مقام تقوا و مقام «لى مع اللهى» است؟

[إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ ] «1».

بى ترديد گرامى ترين شما نزد خدا پرهيزكارترين شماست.

[إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ ] «2».

بى ترديد خدا با كسانى مى باشد كه پرهيزكارى پيشه كردند و كسانى كه [از هر جهت ] نيكوكارند.

آرى، به فرموده قرآن مجيد، نماز بازدارنده انسان از فحشا و منكرات «3» و به فرموده معصوم عليه السلام نماز معراج مؤمن است «4».

توجه به حقيقت نماز

توجه واقعى به حقيقت و آداب و شرايط نماز، از طرفى انسان را از تمام گناهان كبيره و صغيره حفظ مى كند و با توفيق الهيه آدمى را به مرتفع ترين قله تقوا و خويشتن دارى از گناه مى برد و از طرفى به خاطر حقايقى كه در نيت و تكبير و حمد و سوره و ركوع و سجود و قنوت و تشهد است، آدمى را به معراج واقعيت ها سوق مى دهد و اين دو طرف نماز است كه بالاترين ارزش ها را نصيب نمازگزار مى كند و طبق محاسبه دقيق بر اساس آيات و روايات و تحقيقات اولياى كامل و عرفاى جامع و بينايان راه و دانايان دل آگاه اگر گفته شود كه نمازگزار واقعى وجودش از تمام امت پر ارزش تر است، سخنى به گزاف گفته نشده است.

آرى، اى مقصود پويندگان! اى سرمايه عاشقان! اى نواى ناله داران! اى راز و نياز نيازمندان! اى سرور مشتاقان! اى انيس دل باختگان! اى مونس عارفان! آنان كه تو را مى طلبند، پس از معرفت به مقام تو بايد با قدرت نماز به سوى تو حركت كنند كه بدون نماز رسيدن به وصال تو ميسر نيست؛ آنان كه طالب راز و نياز عاشقانه با تو هستند، با تمام وجود خود بايد در نى نماز بدمند كه بدون اين دميدن روزگار وصل به دست نمى آيد، آرى، اى محبوب محبان با معرفت!:

ارزش نمازگزاران در احاديث قدسى

در احاديث قدسيه در بيان ارزش وجود نمازگزاران چنين آمده است:

لَوْ لاشُيُوخٌ رُكَّعٌ وَشَبابٌ خُشَّعٌ وَصِبْيانٌ رُضَّعٌ وَبَهائِمُ رُتَّعٌ لَصَبَبْتُ عَلَيْكُمُ الْعَذابَ صَبّا «6»:

اى ملت هاى نافرمان و مردم عاصى و جمعيت هاى گنهكار! اگر پيران ركوع كننده و جوانان اهل تضرع و زارى و كودكان شيرخوار و چهارپايان علف خوار نبودند، همانا به جرم گناهانتان عذابى بر شما فرو مى ريختم كه حق فرو ريختنش ادا شود!!

يا اهْلَ مَعْصِيَتى لَوْلا مَنْ فيكُمْ مِنَ الْمُؤمِنينَ الْمُتَحابيّنَ بِجَلالى الْعامِرينَ بِصَلَاتِهِمْ ارْضى وَمَساجِدى وَالْمُسْتَغْفِرينَ بِالْاسْحارِ خَوْفاً مِنّى لَانْزَلْتُ عَذابى ثُمَّ لاابالى «7»:

اى اهل معصيت! اگر در بين شما اهل ايمان نبودند، آن انسان هايى كه به واسطه جلال من دوستدار يكديگرند و زمين و مساجد من با نمازشان آباد است و از خوف من به وقت سحر در حال استغفارند، همانا عذابم را بر شما نازل مى كردم و هيچ باكى هم نداشتم.

اين دو روايت دلالت دارند كه ارزش نمازگزار واقعى در حدى است كه به احترام او عذاب دنيا بر يك ملت بخشيده مى شود.

زكريا بن آدم و احترام او

درباره زكريا بن آدم كه از اصحاب بزرگوار حضرت رضا عليه السلام است مى خوانيم كه:

على بن مسيب به حضرت رضا عليه السلام عرضه داشت: راهم به شما دور است و هر وقت بخواهم دسترسى به شما ندارم، معالم دينم را از چه كسى تعليم بگيرم؟

حضرت فرمودند: از زكريا بن آدم قمى كه بر دين و دنياى شما از جانب من امين است «8».

زكريا بن آدم به حضرت رضا عليه السلام عرضه داشت:

يابن رسول اللّه! تصميم دارم از مردم شهرم جدايى كرده و به جاى ديگر روم؛ زيرا در ميان آنان نادان زياد است. حضرت فرمود: اين كار را نكن؛ زيرا به احترام تو بلا از اهل قم دفع مى شود، چنانچه به احترام حضرت موسى بن جعفر بلا از اهل بغداد دفع مى گردد «9».

زكريا بن آدم انسان بزرگوار و با كرامتى است كه از جانب ائمه بزرگوار عليهم السلام بسيار احترام و اكرام مى شد و ائمه دين براى او هديه ها و تحفه ها و كفن فرستادند «10».

آرى، مؤمن در پيشگاه حضرت حق و انبيا و ائمه بزرگوار داراى كرامت و احترام خاصى است، در حدى كه خداوند مهربان به خاطر او بركاتش را بر مردم نازل و عذابش را از آنان دفع مى كند.

چه نيكوست كه همه ما، آهنگ زندگى خود را در همه شؤون، هماهنگ با انبيا و ائمه و اوليا و اهل كرامت قرار دهيم.

چه نيكوست كه ما قدر خود را شناخته و از استعدادهاى عالى درون خود آگاه شويم و با ايمان و عمل صالح به رشد و كمال عقل و قلب و نفس اقدام كرده و خويش را از اين ظلمتكده جهل و غفلت و بى خبرى نجات داده به ميدان نور و مقام قرب و نقطه با عظمت وصال برسانيم.

ارزش نمازگزار

در ارزش اهل نماز و كرامت و هويت آن بزرگواران در حديث با عظمت قدسى مى خوانيم:

انَّ احَبَّ الْعِبادِ الَىَّ الْمُتَحابُّونَ بِجَلالى الْمُتَعَلِّقَةُ قُلُوبُهُمْ بِالْمَساجِدِ وَالْمُسْتَغْفِروُنَ بِالْاسْحارِ اولئِكَ الَّذينَ اذا ارَدْتُ بِاهْلِ الْارْضِ عُقُوبَةً ذكَرْتُهُم فَصَرَفْتُ الْعُقُوبَةَ عَنْهُمْ «11»:

به حقيقت كه محبوب ترين بندگان نزد من، آنان هستند كه در پرتو جلال من با يكديگر دوستى دارند؛ دل هاى آنان تعلّق به مساجد دارد و در سحرها در حال توبه اند، اينان كسانى هستند كه به وقت عقوبت اهل زمين به خاطر آنان عقوبت را بر گنهكاران مى بخشم.

در اين روايت آمده:

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله وارد مسجد شد، گروهى از اصحاب آنجا بودند، فرمودند:

مى دانيد كه خداى شما چه مى گويد؟ عرضه داشتند: خدا و پيغمبر بهتر مى دانند. فرمود: پروردگار شما مى فرمايد:

اين است نمازهاى پنجگانه، هر كس آن ها را به وقتش به جاى آورد و بر آن محافظت كند، مرا در قيامت ملاقات مى كند، در حالى كه از او عهدى بر من است كه به سبب آن عهد، او را داخل در بهشت مى كنم و هر كس به وقتش آن نمازها را به جاى نياورد و بر آن محافظت نكند، بر من است كه اگر بخواهم او را عذاب كنم يا بيامرزم «12».

در روايت مهمى كه در «الأمالى» شيخ صدوق آمده چنين مى خوانيم:

براى خداوند، ملكى است به نام «سخائيل» كه براى نمازگزاران از پيشگاه حضرت حق برات آزادى مى گيرد.

چون مردم مؤمن وارد صبح شوند و وضو بگيرند و نماز صبح را به جاى آورند، از خداوند مهربان براى آنان براتى مى گيرد كه بر آن نوشته:

من خداى ابدى و باقى هستم. بندگان و كنيزان من! شما را در حفاظت خود قرار مى دهم، قسم به عزت و جلالم شما را منكوب نمى كنم، گناهان شما را تا ظهر بخشيدم.

وقتى نماز ظهر را مى خوانند براتى براى آنان مى گيرد كه بر آن نوشته شده:

من خداى قادرم. بندگان و كنيزان من! سيئات شما را به حسنات تبديل كردم و گناهانتان را آمرزيدم وبا رضا و خشنودى خود شما را به خانه جلالم وارد كردم.

چون عصر شود و براى وضو و نماز عصر برخيزند و نماز را بجاى آرند براى آنان براتى مى گيرد كه روى آن نوشته شده:

من خداوند بزرگم، نامم و حكومتم بزرگ است، بندگانم و كنيزانم! بدن هاى شما را بر آتش جهنم حرام كردم و شما را در جايگاه نيكان جاى دادم و به رحمتم شر اشرار را از شما دفع كردم.

چون مغرب شود و براى وضو و نماز برخيزند و نماز را به جاى آرند براى آنان براتى مى گيرد كه بر آن نوشته:

من خداى جبار بزرگ متعالم. بندگان و كنيزانم! ملائكه من با خشنودى از نزد شما به نزد من آمدند، بر من است كه شما را خشنود كنم و در قيامت شما را به آرزوهايتان برسانم.

چون وقت عشا رسد و برخيزند و وضو گرفته و نماز را به جاى آرند براتى براى آنان مى گيرد كه بر آن نوشته:

من خدا هستم و خدايى جز من نيست و پروردگارى غير من نمى باشد. بندگان و كنيزانم! در خانه هاى خود طهارت كرديد و به مساجد آمديد و در ياد من غرق شديد و حقم را شناختيد و واجب مرا ادا كرديد. اى سيخائيل! تو را و ساير ملائكه را به شهادت مى گيرم كه از بندگان و كنيزانم راضى و خشنود شدم «13»!

خوشا به حال آن انسان هايى كه به حضرت حق معرفت پيدا كرده و پس از عرفان به وسيله عمل به پيشگاه آن جناب شتافته اند.

آنان كه در راه عبادت حضرت معبود سر از پا نمى شناسند و لذتى همانند لذت عبادت نمى چشند.

آنان كه به وقت رسيدن نماز، از همه چيز دست مى كشند و با كمال اشتياق به سوى پيشگاه آن حضرت روانه مى شوند و با تمام هستى خود به مملكت نماز وارد مى شوند و در محضر حضرت حق به وسيله نماز با زبان حال عرضه مى دارند:

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- حجرات (49): 13.

(2)- نحل (16): 128.

(3)- «إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ» عنكبوت (29): 45.

(4)- بحار الأنوار: 79/ 303، باب 4.

(5)- سنايى غزنوى.

(6)- كلمة اللّه: 76.

(7)- الأمالى، شيخ صدوق: 199، المجلس السادس والثلاثون؛ بحار الأنوار: 80/ 383، باب 8، حديث 57.

(8)- وسائل الشيعة: 27/ 146، باب 11، حديث 33442؛ سفينة البحار: 3/ 470، باب الزاء بعده الكاف.

(9)- الاختصاص: 87؛ بحار الأنوار: 49/ 278، باب 18، حديث 32؛ سفينة البحار: 3/ 471، باب الزاء بعده الكاف.

(10)- سفينة البحار: 3/ 471، باب الزاء بعده الكاف.

(11)- مكارم الأخلاق: 467، الفصل الخامس فى وصية رسول اللّه صلى الله عليه و آله؛ بحار الأنوار: 74، 88، باب 4، حديث 3.

(12)- كلمة اللّه: 263.

(13)- الأمالى، شيخ صدوق: 67، المجلس السادس عشر، حديث 2.

(14)- شيخ بهايى.