باید توجّه داشت که حیات انسان بر سه گونه است :
«حیات نباتی» که بر اساس آن سلول‌های بدن دارای تغذیه و رشد و نمو و تولید مثل‌اند ؛ مانند همه گیاهان .
«حیات حیوانی» که شامل حسّ و حرکت نیز می‌شود ، اعم از حرکات غیر اختیاری مانند ضربان قلب و نبض یا حرکات اختیاری مانند راه رفتن یک حیوان و تکان دادن دست و پا .
«حیات انسانی» که مربوط به ادراکات عالیه انسان و تصمیم و اراده و تحلیل مسائل مختلف و ابداع و ابتکار و احساس تعهّد و مسئولیت است .
مسلّم است که در حال خواب نوع اوّل و دوّم از انسان گرفته نمی‌شود تنها نوع سوّم است که آن را از دست می‌دهد .
امام کاظم علیه‌السلام فرمودند :
« انسان هرگاه می‌خوابد روح حیوانی در بدن می‌ماند و آن چه از او خارج می‌شود روح عقل است ( حیات انسانی ) »[1] .
به تعبیر بعضی از مفسّران روح دارای سه حالت است :
گاه شعاع آن بر ظاهر و باطن بدن می‌افتد و گاه فقط بر ظاهر آن می‌تابد و گاه پرتو آن به طور کلّی از ظاهر و باطن جمع می‌شود .
اوّلی حال بیداری است ، دوّمی حال خواب و سوّمی حال مرگ است[2] .
در روایتی می‌خوانیم که ابو بصیر از امام صادق علیه‌السلام سؤال کرد که آیا هنگام خواب روح از بدن خارج می‌شود ؟ حضرت فرمودند :
« نه ، ای ابوبصیر ! زیرا اگر روح از بدن جدا شود ( به طور کامل ) دیگر به آن باز نمی‌گردد منتها روح چون خورشید وسط آسمان است که پرتو آن همه جا را می‌گیرد »[3] .
[1] تفسیر کبیر : 26/284 .
[2] جامع الاخبار : 488 ، حدیث 1360 ؛ میزان الحکمه : 5/2158 ، حدیث 7505 .
[3] زمر 39 : 42 .
