پرسشها و پاسخها، ص: 133

پايان عمرش در رنج و عذاب اليم بود هيچ كس ايراد عدم تناسب جرم و جريمه را در اين جا مطرح نمی كند و اين نتيجه برخلاف اصل عدالت نخواهد بود، چرا كه وجود اين خطر در ميگساری به او اعلام شده و عاقبت آن نيز برای او توضيح داده شده است با اين وجود شخص با اختيار خود مرتكب اين عمل شده است.

فرض كنيد اگر كسی قوانين راهنمايی و رانندگی را عمل نكرد و در يك لحظه حادثه ای اتّفاق افتاد و فلج شد و ساليان دراز مجبور است اين رنج را تحمل كند آيا اين پديده هيچ گونه منافاتی با اصل عدالت پروردگار دارد؟

بنابر اين زمانی كه پاداش و كيفر نتيجه و اثر خود عمل آدمی باشد مسأله مساوات و برابری از نظر كميّت مطرح نخواهد بود چه بسا عمل به ظاهر كوچكی (از نظر مقدار زمان) كه اثرش يك عمر محروميّت و شكنجه و ناراحتی است.

بنابراين هنگامی كه گناه و كفر و طغيان و سركشی سراسر وجود انسان را احاطه كرد و تمام بال و پرهای روح و جان او در آتش بيدادگری و نفاق سوخت چه جای تعجّب دارد كه در سرای ديگر برای هميشه از نعمت پرواز در آن جهان وسيع محروم گردد و گرفتار درد و رنج اين محروميّت بزرگ باشد، چرا كه قبلًا او را از اين خطر بزرگ آگاه ساخته بودند و پيامبران و اوصيای الهی و عقل كه رسول باطنی است به او آگاهی لازم را داده بودند امّا او از روی علم و عمد و اختيار، بدون توجه به هشدار خدا، انبيا، اوليا و عقل خود مرتكب گناه شده و آن چه در قيامت با آن برخورد كند نتيجه مستقيم اعمال خود او خواهد بود. بنابر