پرسشها و پاسخها، ص: 128

زندگی آن ها را در هم می پيچد و اين گونه مجازات بسيار سخت تر است.

بنابراين گناهكاران تأخير كيفر الهی را دليل بر پاكی و درستی خود و يا ضعف و ناتوانی پروردگار نگيرند و ناز و نعمت هايی را كه در آن غرقند نشانه تقرّبشان به خدا ندانند چه بسا اين پيروزی ها و نعمت هايی كه به آن ها می رسد مقدّمه مجازات استدارجی پروردگار باشد؛ خدا آن ها را غرق نعمت می كند و به آن ها مهلت می دهد و بالا و بالاتر می برد امّا سرانجام چنان به زمين می كوبد كه اثری از آن ها باقی نماند، از اين جهت انسان بايد به هنگام روی آوردن نعمت های الهی مراقب باشد نكند اين امر كه ظاهراً نعمت است «عذاب استدراجی» گردد.

به همين دليل مسلمانان بيدار در اين گونه مواقع در فكر فرو می رفتند و به بازنگری اعمال خود می پرداختند، چنان كه در حديثی آمده كه يكی از ياران امام صادق عليه السلام عرض كرد:

من از خدا مالی طلب كردم به من روزی فرمود، فرزند خواستم به من بخشيد، خانه ای طلب كردم به من مرحمت كرد، من از اين می ترسم نكند اين «استدارج» باشد امام فرمود:

«اگر اين ها توأم با حمد و شكر الهی است استدارج نيست نعمت است «1».

اميرالمؤمنين علی عليه السلام در نهج البلاغه می فرمايد:

«إنَّه مَن وُسِّعَ عليهِ فی ذاتِ يَده فَلَمْ يَرَ ذلك اسْتِدراجاً فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً»

. «كسی كه خداوند به مواهب و امكاناتش وسعت بخشيد و آن را مجازات

______________________________
(1) كافی: 2/ 97 باب الشكر، حديث 17.