حلال و حرام مالی، ص: 171

«أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلی » «1»

می افتد.

وقتی بگويد: من مملوك نيستم، معنايش اين است كه من برای خودم ربّ و مالك هستم. اما وقتی باور كند كه مملوكِ پروردگار است، از اين مملوك اطاعت از مالك سرخواهد زد.

كسی كه می گويد: من مملوك هستم، يعنی از خودم اختياری ندارم و اختيار مملوك به دست مالك است، بنابراين خودم و هر چه كه دارم، مملوك پروردگار است. حال كه نسبت به خودم و هر چه كه در اختيارم هست، مملوكم، پس مالك هر فرمانی بدهد، بر من واجب است كه اطاعت كنم. اين حال همه انبيا و ائمه طاهرين عليهم السلام است.

خود را واقعاً عبد و مملوك می دانستند، نه آزاد و پروردگار را مالك می دانستند، لذا هر تصرّف اين مالك در مملوك را حكيمانه و عاقلانه می دانستند و تا زنده بودند، هم نسبت به خود و هم نسبت به آنچه كه داشتند: زن، فرزند، مال و امور ديگری كه مربوط به زندگی آنان است، در مقام فرمان بردن از مالك بودند. آيه اين را می خواهد بگويد.

«الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ»

آنان كه پذيرفتند كه الله مالك آنها است، طبعاً قبول كرده اند كه مملوك اين مالك هستند و بايد مملوك از مالك اطاعت كند، پس اطاعت كردند. اگر وقت آنها در دنيا تمام شود، مالك می گويد: من تو را كه مملوكم هستی، مهلت داده بودم كه در اين مدت عمر از منِ مالك حقيقی فرمان ببری. فرمانم را بردی و اكنون زمان و مهلت تو

______________________________
(1)- نازعات (79): 24؛ «من پروردگار بزرگ تر شما هستم.»